De financiële verwikkelingen tussen het ACW en Dexia/Belfius laten diepe sporen na binnen de christelijke werknemersbeweging. Het vertrouwen in de beweging kalft sterk af en een deel van de klassieke CD&V-aanhang stapt over naar de N-VA, zo blijkt uit een exclusieve enquête van Knack.
Deze enquête werd in opdracht van Knack uitgevoerd door het onderzoeksbureau iVOX. Het is een onlineonderzoek bij 2000 Vlamingen tussen de 18 en de 79 jaar bij een representatieve steekproef. De enquête gebeurde tussen 12 en 15 maart 2013.
Het Dexia-debacle voor het ACW en zijn coöperatief vehikel Arco is uitgedraaid op een financiële nachtmerrie. Deelorganisaties zoals de vakbond ACV, de Christelijke Mutualiteiten (CM) en een brede waaier van socioculturele verenigingen (KWB, Femma, KAJ, Okra, Ziekenzorg, Pasar, Wereldsolidariteit) verloren tientallen miljoenen aan reserves en jaarlijkse inkomsten.
Enkele weken geleden kwam de N-VA met vlijmscherpe beschuldigingen over fiscale fraude en andere misdrijven door het ACW. Een moddercampagne, riep ACW-topman Patrick Develtere. ‘Hiermee wordt het werk van tienduizenden vrijwilligers gehypothekeerd.’ ‘Onzin,’ antwoordde de N-VA, ‘wij doen gewoon ons democratisch werk.’
De heisa rond de financiële huishouding van het ACW bleef ook niet zonder politieke collateral damage. Steven Vanackere nam ontslag als federaal vicepremier en CD&V-politicus met een ACW-stempel. Als minister van Financiën werd hij opgevolgd door Koen Geens, een zakenadvocaat en de vroegere kabinetschef van minister-president Kris Peeters.
Het onderzoeksbureau iVOX peilde in opdracht van Knack bij 2000 Vlamingen of de affaire schade heeft aangericht binnen de ruime ACW-beweging. Ruim 1000 deelnemers aan de enquête zijn lid van minstens één christelijke werknemersorganisatie. iVOX noemt hen ‘rand-ACW’ers’. Een groep van 435 deelnemers is zelf of via andere gezinsleden aangesloten bij minstens drie of vier ACW-organisaties. Dat zijn de ‘kern-ACW’ers’.
Complex dossier
De financiële relatie tussen Belfius, het vroegere Dexia, en het ACW is de voorbije weken uitgebreid aan bod gekomen in de media. Het is een erg complexe aangelegenheid over overheidswaarborgen, fiscale spitstechnologie, het gebruik van de notionele-interestaftrek, over al dan niet gesjoemel met winstbewijzen van Belfius, en over een finaal geannuleerde commerciële deal bij de overname van die bewijzen door Belfius. Het voorlopige orgelpunt is een parlementair lek over een bedrag van 1,1 miljard euro dat het ACW en de deelorganisaties samen nog altijd bij de overheidsbank zouden hebben uitstaan.
Daarom hoeft het misschien niet te verbazen dat slechts 30 procent van de ondervraagde Vlamingen zegt de affaire te begrijpen. De kernleden van het ACW hebben de zaak iets beter gevolgd. 36 procent van hen beweert het meeste van de zaak wel te snappen. Vooral mannen, 55-plussers en hoogopgeleiden volgen de ontwikkelingen in het dossier op de voet.
Geloofwaardigheid
Heeft het ACW illegaal gehandeld in dit dossier? Ongeveer 30 procent van de Vlamingen meent van wel. Iets meer dan een kwart van de ACW-leden beweert dat het ACW illegaal heeft gehandeld. Dat is een forse beschuldiging. Slechts 14,8 procent van hen zegt dat het ACW zeker niet illegaal heeft gehandeld.
iVOX onderzocht ook of de beschuldigingen het vertrouwen in de beweging hebben aangetast. Ook hier zijn de resultaten niet bepaald mals voor de organisatie. Meer dan de helft van de Vlamingen denkt dat de beweging in de Dexia/Belfius-saga haar principes over solidariteit, rechtvaardigheid en duurzaamheid verloochend heeft. Minder dan 10 procent denkt het tegenovergestelde.
Mogelijk nog erger voor het ACW is dat meer dan 40 procent van zijn harde kern meent dat er tegen de principes van de beweging gezondigd is, en dat niet eens een vijfde van het tegendeel overtuigd is.
Dat heeft ook gevolgen voor het vertrouwen in het ACW. Dat is bij de helft van de Vlamingen en bij 38 procent van de kern-ACW’ers teruggelopen. Bij leden van de CM en het ACV loopt dat aandeel zelfs op tot meer dan 40 procent. Vooral bij mannen en 55-plussers blijkt de beweging aan vertrouwen te hebben ingeboet.
Knack wilde ook weten of ACW-topman Patrick Develtere de zaak goed heeft aangepakt. Hij erfde in het najaar van 2010 het Dexia-dossier van zijn voorgangers. Hij kreeg het hard te verduren in de media en er ging haast geen dag voorbij zonder dat hij zich moest verantwoorden. Slechts 18,7 procent van de ACW’ers vindt dat ‘hij de zaak als een goede huisvader heeft behandeld’. 15 procent zegt dat hij ‘in dit dossier geen goede voorzitter was’. Bijna een kwart van de leden vindt dat hij zijn geloofwaardigheid verloren heeft en dat hij beter ontslag zou nemen. Dat is een hard oordeel.
Oppositiewerk
iVOX polste ook naar wat de Vlaming vindt van het optreden van de N-VA in deze zaak. Bijna de helft van de Vlamingen meent dat de partij gedegen oppositiewerk heeft geleverd, een vijfde spreekt dat tegen. De kern-ACW’ers zijn veel minder ingenomen met de rol van de N-VA: een kwart houdt de duim omlaag, maar – en dat is opmerkelijk – net geen 40 procent kan zich niettemin vinden in de N-VA-aanpak.
Dat de N-VA zodoende de belangen van Jan met de pet zou dienen, is niet de algemene overtuiging. Slechts 35 procent van de Vlamingen vindt dat. Bij de ACW’ers die een groot deel van hun sociale leven via meerdere deeltakken van de beweging regelen, zegt 40 procent dat de N-VA met haar beschuldigingen aan het adres van het ACW niet de belangen van de man in de straat verdedigt. Een nog groter deel van deze groep ACW’ers (47 procent) denkt dat de N-VA vooral hoopt er electoraal beter van te worden door CD&V (dat traditioneel nog altijd veel kiezers binnen het ACW aanspreekt) schade te berokkenen. Onder de Vlamingen in het algemeen wordt die laatste stelling door 37 procent gedeeld (28 procent is het er niet mee eens).
Om meer helderheid in het dossier-ACW-Belfius te brengen, gaat de voorkeur van de ondervraagden naar de Bijzondere Belastinginspectie en het gerecht. Een parlementaire onderzoekscommissie komt op de derde plaats. Binnen het ACW wordt in dezelfde volgorde gedacht, maar de antwoorden suggereren ook dat de beweging zelf, de CD&V en de regering meer openheid van zaken zouden moeten geven.
Stemgedrag
Dat minister van Financiën Steven Vanackere ontslag heeft genomen, vindt slechts 23 procent van de Vlamingen terecht. Voor 42 procent had hij dat beter niet gedaan. Bij het ACW is de empathie voor hem groter: minder dan een op de vijf is het eens met zijn ontslag en voor meer dan de helft hoefde hij de eer helemaal niet aan zichzelf te houden.
Over zijn opvolger Koen Geens hebben de meesten nog geen mening. Bij 30 procent van de Vlamingen en bij 40 procent van de kern-ACW’ers wekt de nieuwe minister van Financiën wel al het nodige vertrouwen.
Zal de affaire-ACW-Belfius bij de komende parlementsverkiezingen in 2014 invloed hebben op het kiesgedrag? Opvallend is dat de overtuigde ACW-aanhang meer neigt naar ja (35 procent) dan het algemene resultaat (30 procent). Omgekeerd is 60 procent (allicht) niet van plan om met deze kwestie rekening te houden in het stemhokje, tegenover goed de helft van de kern-ACW’ers.
De uittocht van CD&V naar N-VA wordt alvast geïllustreerd door het resultaat van een specifieke iVOX-vraag naar hun kiesintenties van de 1500 mensen die lid zijn van een of meerdere deelorganisaties van het ACW. Bij de verkiezingen voor de Kamer in 2010 stemde 25 procent van hen voor CD&V en bijna 30 procent voor N-VA. Als er nu Kamerverkiezingen zouden zijn, verliest CD&V 4 procentpunt bij die ACW-kiezers, terwijl de N-VA haar resultaat in die groep met bijna 8 procentpunt zou aandikken. Lichte vooruitgang zou ook geboekt worden door Groen en PVDA+. Alle andere partijen zouden minder stemmen van ACW’ers krijgen dan in 2010.
DOOR PATRICK MARTENS
Eén vijfde van de overtuigde ACW’ers vindt dat voorzitter Develtere moet opstappen.
