De voormalige Britse premier Margaret Thatcher overlijdt op 87-jarige leeftijd.
Lia van Bekhoven (Groot-Brittanniëcorrespondente voor de VRT): Het Groot-Brittannië van de jaren tachtig, dat was echt wij tegen zij, goed tegen slecht, Ajax tegen Feyenoord. Je sprak niet met de mensen van de andere kant, je was al verdacht als je zelfs maar een goed woord voor hen over had. Thatcher belichaamde dat. Ze slaagde erin, zoals geen enkele politicus het haar ooit voordeed, om een land totaal te verdelen. Het was een vrouw van absolute zekerheden: wie niet voor haar was, was tegen haar, zei ze zelf. Concessies of empathie noemde Thatcher tekenen van zwakte en linksige types waren voor haar erger dan de plaag.
Zo verdeeld als toen is Groot-Brittannië allang niet meer. Het land werd veel verdraagzamer, gematigder en wereldser. Toch bleef rond die figuur Thatcher erg veel weerzin kleven. Eén week voor haar dood zag ik een vrouw op de metro. Op haar T-shirt stond in grote letters: ‘I still hate Thatcher.’ En dat terwijl de oud-premier toch allang niet meer politiek relevant was.
Het kinderwijsje ‘Ding-Dong! The Witch Is Dead!’ haalde de week van de begrafenis zelfs de hitparade. Dat gaat ver: het blijft een overlijden.
Van Bekhoven: Links haatte haar met een ongeëvenaarde passie: waarom zou je mild zijn voor Thatcher, want zij had óók met niemand mededogen, is de redenering. Daarin was Thatcher echt one of a kind. Winston Churchill was bijvoorbeeld evengoed een extreem politicus geweest, maar het slechtste was vergeten tegen dat hij kwam te sterven. Die eer viel Thatcher niet te beurt. Het werd een uitvaart in mineur: honderden betogers keerden hun rug naar de begrafenisstoet. Labour heeft zijn parlementsleden bij haar overlijden echt in toom moeten houden om niet te fel uit te halen, al hebben een paar zich toch niet kunnen beheersen. Een paar dagen leek je weer in het Groot-Brittannië van de scherpe lijnen te leven, van us and them.
Er zijn evengoed Britten voor wie Thatcher altijd een halve heilige is gebleven. Maar ook bij hen zag je weinig nostalgie: er leeft onmiskenbaar een gevoel dat het land intussen stappen vooruit heeft gezet.
Heeft Thatcher daar dan geen verdienste aan? Toen zij aan de macht kwam, was Groot-Brittannië economisch rampgebied. Onder Thatchers leiding steeg de Britse levensstandaard.
Van Bekhoven: Dat is absoluut waar. De grip die de vakbonden op het land hadden, was absurd sterk. De regering voerde de driedaagse werkweek in omdat mijnstakingen voor een permanent elektriciteitstekort zorgden. Thatcher brak de vakbonden en dat gaf haar het momentum voor verregaande liberale hervormingen. Ze startte een golf van privatiseringen, een voorbeeld dat in heel Europa navolging kreeg.
Hoe ging David Cameron, als leider van de Conservatives en als premier haar opvolger, om met de erfenis van Thatcher?
Van Bekhoven: Toen hij partijleider werd, was Cameron er erg op gebrand de Conservatieven te herenigen. Hij wou een breed verhaal schrijven, het tegenbeeld van wat de ideologische scherpslijper Thatcher had gedaan. Cameron is ondertussen helemaal bijgedraaid, onder druk van de rechtervleugel in zijn partij en opgejaagd door het succes van de nationalisten van UKIP. Hij volgt nu in feite de lijn-Thatcher, al zal hij dat zeker niet zo benoemen: Thatcher blijft voor de Conservatieven een probleem, een naam waar te veel ballast aan zit.
Welke betekenis had het feit dat Thatcher de eerste vrouwelijke premier van haar land werd?
Van Bekhoven: Ze werd wel eens ‘de enige echte man in het kabinet’ genoemd. Sommigen menen dat, net omdat ze een vrouw was, ze extra hard van zich af moest bijten, dat ze nog rechtlijniger en onbuigzamer was. Voor mij is dat psychobabble. Waarom doet een mens wat hij doet? Ik zou het niet weten. In ieder geval zag ik nooit enige waas van feminisme verschijnen. Dat vond Thatcher een soft links verhaal waar ze niks mee te maken wou hebben, dat zelfs zo hard als het kon bestreden moest worden.
