Het Britse staatshoofd Elizabeth II gaat een record breken. Op 9 september streeft ze Victoria voorbij, en is ze met 63 jaar en zeven maanden de langst regerende monarch uit de Britse geschiedenis.

1 Als ze haar handtas op een bepaalde manier over haar arm hangt, weet haar personeel dat ze zich verveelt.

2 Sinds ze in 1952 de troon beklom, zette de Britse monarch haar handtekening onder 3500 wetten.

3 Dankzij foto’s die een verslaggever, vermomd als paleismedewerker, in 2003 nam weten we dat de Queen ontbijt met cornflakes en havermoutvlokken in plastic Tupperwarebakjes, yoghurt, en twee soorten marmelade.

4 Protocol, waaronder de regel de vorstin nóóit aan te raken, is er om gevolgd te worden. De Australische premier Paul Keating, die het begin jaren negentig waagde de Queen aan te raken, werd in de pers ‘The Lizard of Oz’ genoemd. Tegenwoordig wordt het beroeren van een koninklijk lichaamsdeel niet meer gezien als een grove overtreding. Michelle Obama, die zelfs een hand op de vorstelijke schouder legde nadat de monarch een arm om haar middel sloeg, kon Engeland verlaten zonder dat haar iets ten laste werd gelegd.

5 Elizabeth, liefhebster van honden en paarden (en van een stevig aperitief) heeft vier honden. Holly en Willow zijn corgi’s, die typische hondensoort die je alleen in de buurt van de Queen ziet, en twee dorgi’s; een kruising tussen een tekkel en een corgi. De laatste heten Candy en Vulcan. Het is niet bekend of de Queen fan is van Star Trek en een van haar honden naar het sciencefictionvolk vernoemde.

6 In 2014 werd geschat dat de Queen 465 miljoen euro waard was. Daarmee staat ze op de 285e plaats van rijkste mensen in het Verenigd Koninkrijk. Sinds 1992 betaalt ze inkomstenbelasting.

7 Elizabeth is de enige in het Verenigd Koninkrijk die zwaan mag eten. Dankzij een wet uit de middeleeuwen mag ze alle knobbelzwanen in het land tot haar bezit rekenen. De dieren worden jaarlijks gemerkt door een gezelschap van negentien mensen dat door het leven gaat als The Queen’s Swan Uppers.

8 Waar moet de Queen zoal om lachen? Volgens kleinzoon prins William om impressies van Ali G, een typetje van komiek Sacha Baron Cohen.

9 In 2010 werd de vorstin lid van Facebook. Op de pagina ‘The British Monarchy’ wordt koninklijk nieuws door paleismedewerkers aangevuld met foto’s, toespraken en video’s. Het is niet mogelijk de koninklijke familie te porren.

10 Elizabeth is een meester in de beheersing van haar gemoedstoestand. Tenzij Silvio Berlusconi in het geding is. Bij een officiële groepsfoto ter ere van de sluiting van de G20-bijeenkomst in 2009 was ze danig geïrriteerd toen de Italiaanse regeringsleider ‘Mister Obama!’ schreeuwde naar de Amerikaanse president. ‘Wat is er aan de hand?’ verzuchtte hare majesteit. ‘Waarom schreeuwt hij zo?’

11 De Britse koningin werd onderwezen op Buckingham Palace door gouvernante Marion Crawford, die ze de bijnaam Crawfie gaf. Crawford viel uit de gratie toen ze in 1950 het boek The Little Princesses publiceerde, waarin ze blije herinneringen ophaalde aan de tijd die ze doorbracht met Elizabeth en haar zus Margaret. Hoewel het boek niemand in verlegenheid bracht, waren de royals woedend. Crawford, die zeventien jaar lang de vertrouwelinge van het koninklijk gezin was geweest, werd uitgebannen. Gescheiden en kinderloos probeerde ze twee keer zelfmoord te plegen, waarvan één keer bijna met succes, eind jaren tachtig. Ze overleed alleen, aan kanker, in een verzorgingstehuis.

12 De pers mag dan op gezette tijden mopperen over de kosten van de koninklijke trein, waarna Kamerleden dreigen het ding te schrappen, maar de zeven wagons met hun slaapkamers, chef-koks en waarschuwingen om wiebelige sporen te mijden tijdens het koninklijke bad van 7.30 uur, doet nog altijd dienst. Een rit wordt beraamd op 44.000 euro, ook al reist er vaak maar één lid mee van de Firma. In 2013 werd het voertuig vijftien keer gebruikt. De Britse belastingbetalers die voor de kosten (1 miljoen euro per jaar) opdraaien, lijken het haar te gunnen.

13 Het Britse koningshuis is het duurste van Europa. Elizabeth haalt jaarlijks 54,2 miljoen euro uit de schatkist. Daaronder valt 514.000 euro die de regering rechtstreeks op de rekening van haar gemaal, prins Philip, stort.

14 Volgens haar nicht Margaret Rhodes is de dagelijkse drankinname van het Britse staatshoofd onveranderd. Voor de lunch is er gin en Dubonnet, met een schijfje citroen en veel ijs. Tijdens de lunch drinkt ze wijn, en ’s avonds een droge martini en een glas champagne. Dat zijn zes eenheden per dag waarmee het staatshoofd, volgens de richtlijnen van haar regering, in de categorie comazuipen zit.

15 De Queen verzond haar eerste e-mail vanaf een legerbasis in 1976.

16 Elizabeth, die aan het hoofd van de anglicaanse kerk staat, stapte in 2002 voor het eerst een moskee binnen in de Oost-Engelse plaats Scunthorpe.

17 De eerste koninklijke ‘walkabouts’ vonden plaats in Australië en NieuwZeeland in 1970. De wandelingen waren bedoeld om de koningin de kans te geven onderdanen te ontmoeten, en zouden vanaf dat moment bij elk officieel bezoek een vast en populair onderdeel worden.

18 Elizabeth is het veertigste Britse staatshoofd sinds Willem de Veroveraar de Engelse kroon bemachtigde in 1066.

19 De koninklijke kerstboodschap, al lang niet meer het hoogtepunt van een Britse kerst, blijft desondanks een even hardnekkige bijdrage leveren aan de traditionele kerstsfeer als de spruit. Sinds haar kroning in 1952 liet Elizabeth alleen in 1969 verstek gaan.

20 De vorstin is de eerste Britse monarch met drie gescheiden kinderen.

21 Hoewel ze werd geboren op 21 april 1926 wordt haar officiële verjaardag in juni gevierd. Gevierd is trouwens een groot woord. Het is geen nationale feestdag. De vorstin woont midden in Londen een militaire parade bij. De ceremonie, Trooping of the Colour, is een kleurrijk spektakel van regimenten van het Britse leger en van Gemenebestlanden.

22 De tuinfeesten in Buckingham Palace en in het Schotse Palace van Holyroodhouse worden jaarlijks door 8000 genodigden bezocht. Bijna anderhalf miljoen mensen hebben zich er tijdens de heerschappij van Elizabeth tegoed gedaan aan piepkleine sandwiches met zalm en dille, zoete broodjes met room en jam, käsetorte met chocola, citroengebak en aardbeienijs. Koninklijke accountants schatten dat de tuinfeesten jaarlijks 800.000 euro kosten aan consumpties. Sommige genodigden hebben tussen het eten door hun staatshoofd daadwerkelijk de hand geschud.

23 Sinds 1952 heeft de Queen meer dan 404.500 onderscheidingen uitgereikt. Samen met prins Philip verstuurde ze 45.000 kerstkaarten.

24 Elizabeth was de eerste monarch die de deuren van Buckingham Palace (BP voor ingewijden) opengooide voor het betalende publiek. In 1993 had ze geld nodig voor de restauratie van het kasteel van Windsor. Maar bezoekers zullen er de majesteit niet tegenkomen. Het paleis (een deel ervan) kan alleen bezocht worden tijdens de zomermaanden, wanneer de Queen op haar Schotse kasteel Balmoral vertoeft.

25 Twaalf Britse premiers hebben sinds haar kroning de tocht afgelegd naar Buckingham Palace voor hun wekelijkse bezoek. Winston Churchill was de eerste, David Cameron de laatste. Met Margaret Thatcher zou ze de meeste moeite gehad hebben. Ze vond haar ‘nogal koud’.

26 Na jarenlang het koninklijke haar geverfd te hebben (met een kleur die Chocolate Kiss heette) besloot ze in 1990 de natuur haar gang te laten gaan.

27 In 1971 weigerde ze een tijdlang de straat op te gaan omdat ze bang was dat ‘de menigte’ haar opnieuw zou besmetten met waterpokken.

28 In 2000 logeerde ze in een drieslaapkamersuite in het Principe di Savoia-hotel in Milaan. Prijs: 6450 euro per nacht. Een extra kamer een verdieping lager was nodig om haar schoenen in onder te brengen.

29 Ze dient te worden aangesproken, maar pas nadat ze eerst zelf het woord tot de ander gericht heeft, met ma’am. Ma’am moet rijmen met de Engelse uitspraak van ham.

30 Als de Queen dieren cadeau krijgt, verdwijnen ze meestal in een dierentuin. Zoals de twee luiaards die ze kreeg tijdens een staatsbezoek aan Brazilië in 1968. Maar een paard, ontvangen van de Nederlandse koningin Beatrix, werd ondergebracht in de stallen van de Royal Mews bij Buckingham Palace.

31 Onder haar huwelijkscadeaus mocht ze een gouden tiara noteren van de keizer van Ethiopië, een kastanjebruin veulen van de Aga Khan (godsdienstige leider van het isma’ilisme) en een 175-stuks porseleinen servies van Tsjiang Kai-Sjek.

32 Ze draait fazanten de nek om.

33 Ze heeft een plastic eend en een miniatuurnamaakkroontje in haar bad.

34 Ze maakt zelf het eten klaar van haar corgi’s, met een zilveren mes en vork, en voert ze elke dag om 17.00 uur gekookt vlees, koekjes en jus.

35 In 2001 vroeg de Queen een peilingbureau onderzoek te doen naar de populariteit van de royals. De uitkomst was dat van haar onderdanen ‘minder dan een kwart denkt dat ze hard werken en maar één op tien dat ze waar voor hun geld leveren’.

36 Ze geeft elk jaar 45 euro uit aan een bibliotheek, waar ze legpuzzels leent. Behalve van puzzelen houdt ze ook van scrabble. Ze leest geen boeken, behalve, zegt koninklijke biograaf Sarah Bradford, ‘als ze over paarden gaan’.

37 Het speciale, zwarte vloeipapier op haar bureau gebruikt ze om te voorkomen dat persoonlijke of staatsgeheimen uitlekken.

38 Elizabeth en Philip hebben aparte slaapkamers. Dat weten we zeker sinds een inbreker met een depressie zich begin jaren tachtig optrok aan een paleismuur en zich een weg naar haar slaapkamer baande. De vorstin werd wakker toen het gordijn werd opengetrokken. ‘Wat doet u hier?’ riep ze. Michael Fagan wilde praten over zijn problemen, maar ze rende de kamer uit ‘in zo’n Laura Ashley-achtig nachthemd dat over de knieën kwam’, aldus Fagan, die later in een psychiatrisch ziekenhuis werd opgenomen. De paleisbewaking had sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer zo gefaald.

39 Onderschat nooit het belang van fotolijsten: daaruit kan de status worden afgeleid van degene die een foto van het staatshoofd en de gemaal ontvangt. Presidenten krijgen er een in een zilveren lijst, dan volgen de blauwe, leren exemplaren, en daarna de bruine. Personeelsleden moeten het doen met foto’s zonder lijst.

40 Ene Kevin Giddings zei rond de eeuwwisseling vereerd te zijn dat hij zich hofleverancier mocht noemen nadat hij zes jaar lang de schoorstenen van de paleizen had geveegd. ‘Ik zorg altijd dat ik een schone overall aan heb, en een overhemd en een stropdas’, zei hij.’Ik vind het een privilege dit werk te mogen doen.’

41 De koosnaam die haar man voor haar gebruikt is ‘sausage’ (worst).

42 Eind jaren negentig besloot de Labourregering het Royal Yacht af te schaffen. Dat viel het staatshoofd zwaar. Bij de afscheidsceremonie pinkte Elizabeth zelfs een traan weg. Het was een van de weinige momenten waarop ze zich in het openbaar liet gaan. De scheepsklok van de koninklijke schuit staat nog altijd op 15.01 uur, het moment waarop de koningin voor het laatst van boord ging. Het schip is een van de topattracties van Edinburgh.

43 Gaat ze echt liever met dieren om dan met mensen? ‘Ze is de peettante van mijn oudste dochter’, zei een hofdame eens. ‘Toen die ziek werd, was ik zo van streek dat ik naar de Queen schreef. Geen reactie. Een paar jaar later overleed een van haar honden en stuurde ik haar mijn condoleances. Ik kreeg per omgaande post een brief terug van zes kantjes.’

44 Over Camilla zou het staatshoofd gezegd hebben dat ze er ‘nogal gebruikt’ uitziet. En van Diana dat ze ‘eerlijk gezegd, stapelgek’ was.

45 Als je te gast bent op een van haar acht officiële residenties mag je pas naar bed als de gastvrouw zich naar haar slaapkamer begeven heeft.

46 De koningin kreeg haar eerste pony van haar grootvader, koning George V, toen ze vier was. Ze is dol op paarden en paardenrennen. Ze fokt volbloedpaarden en klimt nog altijd in het zadel op haar domeinen in Sandringham, Balmoral en Windsor.

47 Elizabeth leerde Frans van Franse en Belgische gouvernantes. Ze spreekt de taal op congressen en ambassades en heeft geen tolk nodig.

48 In 1998 joeg ze kroonprins Abdullah van Saudi-Arabië de stuipen op het lijf toen ze hem haar Schotse landgoed wilde tonen. Tot ongemak van de kroonprins kroop Elizabeth achter het stuur van de Landrover. Abdullah was het niet gewend om door een vrouw gereden te worden, en zeker niet door één die volop zat te praten en met aanzienlijke snelheid over de Schotse landweggetjes reed (Elizabeth leerde in het Britse leger autorijden). Via zijn tolk op de achterbank vroeg hij of het staatshoofd alstublieft minder gas kon geven en zich wilde concentreren op de weg.

49 De victoriaanse tafeletiquette wordt rigoureus gevolgd, zoals F1-coureur Lewis Hamilton in juli ondervond. Tijdens een lunch dacht hij het ijs te breken met een babbeltje: ‘Ze zei: “Zo doen wij dat hier niet. U praat eerst met de gast aan uw linkerkant, ik met de genodigde rechts van mij, en tijdens het hoofdgerecht kom ik bij u terug.”‘ Waarna ze samen tot het dessert ervaringen uitwisselden over hoe de monarch haar weekends doorbrengt, over huizen en over muziek. ‘Ze is echt cool’, zei Hamilton tegen tv-presentator Graham Norton.

50 Het Britse koningshuis heeft een lange traditie van duivenmelkerij. Ze begon toen Leopold II de Britse royals in 1886 voorzag van postduiven. Elizabeth is beschermvrouwe van een aantal duivenverenigingen, waaronder de Royal Pigeon Racing Association.

51 In juni 2002, bij de viering van haar gouden jubileum, werden in de tuinen van Buckingham Palace voor het eerst openbare concerten (klassiek en pop) gehouden. TheParty at the Palace werd, met 200 miljoen kijkers, een van de populairste muziekevenementen ooit. De Britse monarch werd de eerste royal met een gouden schijf van de platenindustrie toen binnen een week 100.000 exemplaren van de cd Party at the Palace verkocht werden.

52 Ze heeft geen paspoort.

53 Het Britse staatshoofd heeft een droog maar goed ontwikkeld gevoel voor humor. Het beste bewijs daarvoor leverde ze misschien wel toen ze zich ontpopte als Bond girl tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Londen (2012). In het vierenhalf minuten durende filmfragment, opgenomen in haar werkkamer op Buckingham Palace, begeleidt ze 007, gespeeld door Daniel Craig, naar een wachtende helikopter. Het toestel vliegt naar het Olympisch Park, waar Bond en de Queen eruitspringen, net op tijd voor een grootse entree in het stadion.

54 Ze begon een briefwisseling met de latere prins Philip, op zijn verzoek, toen ze dertien was. Ze trouwden in 1947.

55 Er is maar één persoon die in Groot-Brittannië zonder rijbewijs en nummerplaat mag rijden.

56 De Queen is beschermvrouwe van 600 organisaties.

57 Ze schoot haar eerste hert dood toen ze twaalf was.

58 In het satirische blad Private Eye, en door minder loyale onderdanen, wordt ze ‘Brenda’ genoemd.

59 Toen een koninklijke bediende eens voor de grap whisky in de drinkbak van de honden deed, werd hij gedegradeerd en zijn salaris verlaagd.

60 Tijdens de zomervakanties op kasteel Balmoral doet ze zelf de vaat. Gasten moeten afdrogen.

61 Als ze binnen de vijf minuten wil vertrekken, zet ze haar handtas op tafel. Haar hofdames weten wat dat betekent.

62 De koninklijke Twitteraccount is zes jaar oud. Niet dat er ook maar één Britse royal is die twittert. De Twitteraccount van Elizabeth volgt maar één andere: Clarence House, het Londens hoofdkwartier van prins Charles.

63 Steur, walvissen, dolfijnen en schildpadden zijn ‘koninklijke vissen’. Ze zijn, mits ze worden gevangen binnen vijf kilometer van de Britse kustlijn, officieel bezit van de Britse majesteit. En van haar alleen.

DOOR LIA VAN BEKHOVEN IN LONDEN

Als ze haar handtas op een bepaalde manier over haar arm hangt, weet haar personeel dat ze zich verveelt.

Tijdens de zomervakanties op kasteel Balmoral doet ze zelf de vaat. Gasten moeten afdrogen.