VS-soldaat Bradley Manning wordt veroordeeld tot 35 jaar cel voor het lekken van duizenden geheime documenten aan klokkenluiderssite WikiLeaks.

Nathan Fuller (woordvoerder van het Bradley Manning Support Network): Ik ken soldaat Manning niet persoonlijk, maar ik heb wel een hele tijd vlak bij haar gezeten in de rechtbank. Voor het Support Network was ik ‘courtroom reporter‘. Ik heb dus het hele proces bijgewoond. Manning is een opmerkelijk veerkrachtig en moedig iemand. Met het lekken van de documenten in 2010 heeft ze een groot persoonlijk risico genomen. Het dossier dat ze aan WikiLeaks doorspeelde, was gigantisch. Het bevatte video’s van Amerikaanse luchtaanvallen in Irak en Afghanistan waarbij tientallen burgers omkwamen, bijna vierhonderdduizend geheime militaire documenten over de oorlogen in Irak en Afghanistan die nog meer misstanden aantoonden en een dossier over het terreurgevangenenkamp in Guantánamo Bay. Er waren ook 250.000 geheime diplomatieke telegrammen die heel wat regeringen in de hele wereld het schaamrood op de wangen gaven.

Wat ze sindsdien meegemaakt heeft, is nog zwaarder. Ze is er sterker uit gekomen. Haar statements uit de gevangenis zijn zeer eloquent. Ze is klaar om verder te vechten.

‘Ze’ en ‘haar’, want Bradley Manning maakte na het proces bekend dat hij verder wil als vrouw. Hij wil voortaan Chelsea heten.

Fuller: Dat verraste me niet. Transseksualiteit is niet iets wat zomaar in één keer komt opzetten. We wisten bijvoorbeeld dat Manning jaren geleden al eens een arts had geraadpleegd over geslachtsverandering. Ze had ook een alternatieve, vrouwelijke identiteit gecreëerd voor zichzelf, maar die hield ze verborgen. Ze was bang dat dat verhaal meteen alles zou gaan overschaduwen en dat het een mediacircus zou worden. Ze heeft haar geslachtsverandering doelbewust op een lager pitje gezet tot het proces voorbij was.

Manning heeft een hormonenbehandeling gevraagd om ook fysiek de overgang van man tot vrouw in te zetten. Zal het leger dat toestaan?

Fuller: In eerste instantie is dat verzoek afgewezen. Het ziet er nu naar uit dat het leger de zaak gaat herbekijken om te zien of ze daadwerkelijk genderdysforie heeft (de wetenschappelijke term voor transseksualiteit, nvdr.). Als blijkt dat dat zo is, dan kan misschien over een hormonenbehandeling gepraat worden. In burgerlijke gevangenissen in de VS kunnen gedetineerden zulke hormonenkuren krijgen. Voor militaire gevangenen is dat een vraagteken. Misschien kan ze ook daar een precedent mee creëren.

Soldaat Manning is afgeschilderd als een labiel individu, iemand die aan ernstige geestelijke problemen lijdt. Deelt u die indruk?

Fuller: Integendeel. De overheid heeft haar op een zeer negatieve wijze geportretteerd en de media hebben dat beeld overgenomen: ze heette een ongeleid projectiel te zijn dat onder controle gehouden moest worden. Maar ik heb een heel ander iemand gezien. Manning was doorheen het hele proces zeer beheerst. In februari 2013 heeft ze voor de militaire rechtbank een lang statement voorgelezen. Dat was zeer evenwichtig en doordacht, terwijl het toch over zeer emotionele materie ging. Ze praatte over de wreedheden die ze gezien had en hoe die haar ertoe aangezet hadden om de documenten publiek te maken.

Is soldaat Manning volgens u een held of een landverrader?

Fuller: Voor mij is ze een held, maar die dichotomie is een beetje problematisch. Ze is iemand die zag dat haar regering zich schuldig maakte aan misbruik en wreedheden en besliste haar verantwoordelijkheid op te nemen. Ze concludeerde dat de traditionele kanalen niet effectief waren. Ze wist bijvoorbeeld dat mensen die eerder de alarmbel wilden luiden over de misbruiken van de NSA (het National Security Agency, de Amerikaanse geheime dienst die ervan beschuldigd wordt dat hij binnen en buiten de VS massaal elektronische communicatie aftapt, nvdr.) via de officiële kanalen nergens gekomen waren. Dus besloot ze om naar WikiLeaks te stappen.

Andere interpretatie van het verhaal: Manning heeft bot landverraad gepleegd. Er zijn voor militairen geëigende wegen om misbruik aan de kaak te stellen. Gebruiken ze die niet, dan overtreden ze de wet en verdienen ze straf.

Fuller: Mensen die dat zeggen, zijn wel heel selectief met de wet. Zij lijken het niet erg te vinden dat de documenten die soldaat Manning openbaar gemaakt heeft een hele hoop misbruiken en illegale daden aantonen. Daar heeft de Amerikaanse regering niks aan gedaan. Manning heeft 35 jaar gekregen, maar heel wat andere mensen zijn helemaal niet vervolgd. Een aantal heeft zelfs medailles en promoties gekregen nadat ze zich schuldig gemaakt hadden aan allerlei misbruiken op het slagveld. Het zegt veel over ons buitenlands beleid dat het vermoorden van onschuldige burgers ongestraft blijft, terwijl je voor het openbaren van staatsgeheimen 35 jaar achter de tralies gaat.

Wat betekent deze zaak voor andere klokkenluiders in de VS?

Fuller: De zaak-Manning zal in grote mate bepalen hoe zij voortaan handelen. Edward Snowden (de man die in het voorjaar van 2013 de geheimen van de NSA lekte, nvdr.) heeft klaarblijkelijk geleerd van hoe Manning behandeld is. Manning heeft tien maanden in de isoleercel gezeten en bleef drie jaar opgesloten zonder proces voor ze eindelijk voor de krijgsraad kwam. Snowden heeft dat gezien. Hij heeft het land verlaten en is heel bewust publiek gegaan om te voorkomen dat het volle gewicht van het Amerikaanse regeringsapparaat op zijn schouders zou neerkomen. Zo heeft hij het voor de VS niet alleen politiek onpopulair gemaakt om achter hem aan te gaan; het is nu ook legaal onmogelijk, aangezien hij asiel heeft gekregen in Rusland.

Ondertussen hebben andere potentiële klokkenluiders geleerd dat ze beter zwijgen als ze niet als verschoppeling willen eindigen.

Fuller: Dat is zeer triest voor onze democratie. Ik neem het potentiële klokkenluiders niet kwalijk dat ze ervoor kiezen hun mond te houden. De Amerikaanse regering is bereid om zeer ver te gaan om zulke mensen te kraken.

Chelsea Manning heeft een verzoek om een presidentieel pardon ingediend. Komt daar wat van?

Fuller: Geen idee. We zullen daar zo veel mogelijk publieke druk voor moeten uitoefenen. Voor president Obama zou dat dé manier zijn om te bewijzen dat hij evenveel aan transparantie hecht als hij beweert. Tot nog toe heeft hij dat niet laten zien.