Omdat de uitstoot van broeikasgassen pijlsnel omlaag moet, richtte Joachim Jacob met gelijkgezinden in 2015 Partago op, een burgercoöperatie voor elektrische deelauto’s. ‘We moeten af van fossiele brandstoffen. Om de klimaatcrisis aan te pakken en om niet langer afhankelijk te zijn van schurkenstaten.’
Er zijn veel berichten, boeken en grafieken die Joachim Jacob wakker schudden, maar een sprong eruit. Als bio-ingenieur cel- en biotechnologie werkte hij aan een doctoraat aan de Universiteit Gent. ‘Tijdens mijn studies was me al duidelijk geworden dat alles op deze planeet met alles samenhangt. De lucht die we inademen, de zon die het land beschijnt en ons voedsel doet groeien. We hebben een denkbeeldige scheiding aangebracht tussen de mens en de natuur en dat is een van de redenen waarom we nu met een biodiversiteits- en klimaatcrisis opgescheept zitten. De vraag die me elke dag opnieuw bezighoudt, is: wat is het goede leven en hoe kunnen we dat mogelijk maken voor iedereen en overal?’
De grafiek die hem de ogen definitief opende, was die van de uitstootcijfers van de transportsector. Niet alleen stegen die jaar na jaar, maar hoe we onszelf alle goederen die we menen nodig te hebben van hier naar daar verplaatsen, is ook nog eens goed voor twintig procent van de CO2-uitstoot. ‘De helft van die twintig procent komt van burgers die rondrijden met een fossiele auto. Dat is een gigantische bijdrage. Als je daarop ingrijpt, kan je een groot verschil maken. Het is ook doenbaar. De oplossingen voor emissievrije mobiliteit liggen klaar: fietsen, openbaar vervoer, elektrische wagens. En dus was de vraag: hoe maken we onze mobiliteit emissievrij en zorgen we ervoor dat iedereen mobiel kan zijn?’
De wetten van de fysica, stelt Jacob, zijn daarbij bepalend en onwrikbaar. ‘We komen er niet door alle wagens die nu rondrijden te vervangen door elektrische. Ten eerste rijden we ons dan even vast als nu en ten tweede is de impact op klimaat, biodiversiteit en mensenrechten van alle grondstoffen die nodig zijn voor die wagens te destructief. Willen we het klimaat redden, zullen we echt wel beter met minder moeten doen.’
Puur rationeel, bedacht Jacob, zijn elektrische deelauto’s de best denkbare en meest efficiënte wagens. Ze zijn emissievrij, worden door meerdere mensen gebruikt en iedere gedeelde wagen haalt gemiddeld tien andere auto’s van de baan. ‘Als je wil dat iedereen mobiel blijft, dan is het een goed idee om elektrische deelauto’s te integreren in een toegankelijk netwerk van publiek transport.’ Maar, zo zou Jacob ook ontdekken, de mens en zijn mobiliteit is eerder een emotionele dan een rationele relatie.
Versnelling
Zelf was hij een trouwe gebruiker van de enige elektrische deelauto die Cambio in de regio Gent aanbood. ‘Het was 2006 en ik weet nog hoe blij ik was met die allereerste elektrische deelauto. Geweldig, dacht ik, de omslag naar elektrische deelmobiliteit is ingezet. De toekomst is begonnen! Nu kan het enkel versnellen. Maar de versnelling kwam niet. Het werd 2009, 2010, mijn dochter werd geboren, 2011, 2012 en nog steeds was er die ene elektrische deelauto. De toekomst bleef ter plaatse trappelen. Maar telkens ik een blik wierp op de stijgende CO2-lijnen, kreeg ik het benauwd. Ik kon niet langer wachten. Ik moest de toekomst in gang trappen. Als de elektrische deelauto’s niet vanzelf kwamen, kon ik er misschien voor zorgen?’
In de trein van Brussel naar Gent trok Jacob een lijn op een blad papier. ‘Hoe kan ik een elektrische deelautocoöperatie opstarten’ schreef hij bovenaan. Links van de lijn noteerde hij de voordelen van zijn plan – snellere elektrificatie van het voertuigenpark dat nu voor 98 procent uit fossiele wagens bestaat, een burgerbeweging rond elektrische deelauto’s, goed voor het klimaat, sociaal – rechts de nadelen of hinderpalen – geld, ik heb auto’s nodig om te delen, ik ben alleen en een coöperatie is per definitie met anderen, er is geen tijd te verliezen. Thuis, op het einde van de treinrit, stond zijn besluit vast. Jacob zou het proberen en beloofde zichzelf vol te houden tot het zou lukken. Nu was het tijd voor de volgende stap: mensen overtuigen mee te doen.
Een salariswagen is voor veel mensen nog steeds een bewijs dat je het enigszins gemaakt hebt in deze samenleving.
‘Ik belde naar Renault en vroeg of ik drie weken lang een elektrische auto, een Zoé, kon lenen om de deelautocoöperatie te promoten die ik wilde oprichten. Ze gingen akkoord en ik reed infobeurzen af, buste folders en liet een marktonderzoek uitvoeren om te zien of er mensen geïnteresseerd waren en wie die mensen waren. Heel snel waren we met vijf die een gelijkaardige droom deelden, maar die ook elk hun eigen talenten inbrachten. De een had ondernemingservaring, de ander kon apps ontwikkelen. Bovendien verzamelden we een dertigtal mensen rondom ons die bereid waren te investeren in de coöperatie. Op 18 maart 2015 zaten we bij de notaris en was Partago opgericht. Voor de eerste wagen haalden we via crowdfunding 25.000 euro op. We zijn vertrokken, dachten we. Maar we merkten al snel dat we niets betekenden met één auto. Hij stond in een ondergrondse parkeergarage en mensen moesten mailen om hem te reserveren. Dat was misschien de eerste les: om deelauto’s in te burgeren, moet het gebruik ervan zo eenvoudig mogelijk zijn.’
Sympathie, maar
Er zouden in de loop van de jaren nog veel lessen volgen. Dat iedereen je misschien wel sympathiek vindt, maar dat dat niet betekent dat men in jou wil investeren. Dat het moeilijk is een netwerk van elektrische deelauto’s uit te bouwen als de installatie van laadpalen niet volgt. Dat het niet eenvoudig is mensen uit hun privéwagen te krijgen als de overheid met salariswagens vooral dat privébezit stimuleert. Dat je na vijf jaar met een vloot van 78 deelauto’s verspreid over een zestal steden en gemeenten – Gent, Leuven, Brasschaat, maar ook Bonheiden, Mortsel en Boechout – wel klaar mag zijn voor meer gebruikers, maar dat een virus van de ene op de andere dag alles kan plat leggen.
Mensen willen ergens bijhoren, ze willen zorgeloos zijn, ze willen de baten zonder de lasten, wel met een deelauto is dat allemaal mogelijk.
‘Corona hakte erin. Niemand boekte een auto. Het was een vlakke lijn. Geen gebruik, geen inkomsten. Bovendien vielen we tussen alle mazen van het net voor compensaties. Na wat gelobby is er een kleine tussenkomst gekomen. Een derde van ons verlies is afgedekt door overheidssteun.’
Maar de belangrijkste les was misschien wel dat mobiliteit minder rationeel dan emotioneel is. ‘Niemand is tegen autodelen, maar dat betekent niet dat men bereid is de overstap te wagen. Bij jonge mensen merken we minder weerstand dan bij ouderen, zij zeggen klaar en duidelijk dat ze andere mensen niet vertrouwen. Jonge mensen zijn dan weer niet ongevoelig voor de status en lokroep van een salariswagen. Het is voor veel mensen nog steeds een bewijs dat je het enigszins gemaakt hebt in deze samenleving.’
‘Maar zelfs voor mensen voor wie het veel goedkoper zou zijn om een auto te delen dan een eigen auto te onderhouden, weegt het gevoel van de eigen auto zwaarder door.’
‘We hebben alle denkbare drempels om lid te worden van Partago en een rit te boeken de voorbije jaren weggewerkt. Je hebt hooguit tien minuten nodig om je een eerste keer aan te melden en vervolgens in de wagen te stappen. Ooit belde ik iemand op die halverwege het proces gestopt was. ‘Ik heb een alternatief gevonden’, zei hij. Ik wenste hem proficiat en polste voorzichtig wat dat alternatief dan was? ‘Ik heb toch een auto gekocht.’ Zo rationeel is automobiliteit. Als je de keuze hebt tussen een aandeel kopen van 250 euro om onbeperkt toegang te hebben tot een elektrische auto of 15000 euro betalen voor een eigen fossiele en vervuilende auto, dan helt men toch over naar dat laatste.’
Statussymbool
Jacob glimlacht. Hij denkt terug aan dat moment vorige zomer toen hij bij zijn ouders thuis was en zijn vader hem glimmend van trots vertelde dat hij hem iets wilde tonen. Ze gingen naar buiten, zijn vader opende de garagepoort en daar stond een gloednieuwe Jaguar te blinken. ‘Dat is de kracht van die auto in onze samenleving. Dat blikken ding op wielen maakt in een oogopslag duidelijk hoe hoog je op de maatschappelijke ladder staat.’
Er heerst een hittegolf op Antarctica en toch wachten we af.
Het is de grote uitdaging voor het coöperatief autodelen, meent Jacob. De voordelen voor mens en omgeving zijn glashelder. ‘We hebben dat laten analyseren door MOBI, de onderzoeksgroep rond mobiliteit van de VUB. ‘Wat jullie doen, is het best om mobiliteit te organiseren’, zeiden ze. Zelfs als onze deelauto’s rijden op elektriciteit uit steenkoolcentrales – wat we uiteraard niet promoten – komen ze er als beste uit. Omdat je met meer mensen minder auto’s nodig hebt.’
Maar het is niet voldoende om mensen te overtuigen de eigen auto in te ruilen voor een deelauto. ‘Ik zeg soms al lachend, we zijn een deelautocoöperatie van fietsers die soms een auto nodig hebben. De uitdaging is om de echte autofreaks te overtuigen. Niet met argumenten, maar met gevoel, zoals marketing dat het altijd al en zeer doeltreffend doet. Mensen willen ergens bijhoren, ze willen zorgeloos zijn, ze willen de baten zonder de lasten, wel met een deelauto is dat allemaal mogelijk.’
Hittegolf op Antarctica
Gemeenschap creëren rond deelauto’s, het is de basis van het volgende project van Partago. In de loop van april lanceert de coöperatie een digitale kaart, Deelauto.Vlaanderen, waarop burgers zich samen met buren rond een laadpaal kunnen engageren voor een Partago deelauto. Als voldoende mensen zich verzamelen rond een laadpaal, dan stationeert Partago er een elektrische deelauto voor de buurt.
‘Er is een versnelde uitrol van elektrisch vervoer nodig en daarvoor moeten we alles proberen om autodelen uit de marge te halen. Het is geen eenvoudige opdracht. Sinds wij gestart zijn, zijn al vier partijen gestopt. Tegelijkertijd gaat het veel en veel te traag. Het is misschien de reden waarom mijn optimisme waarmee ik begonnen ben iets getemperd is. Alle oplossingen staan klaar. Er is zo veel mogelijk. Er heerst een hittegolf op Antarctica en toch wachten we af. Het is zoals Jill Peeters zegt: ‘Wat houdt ons tegen?”
Het Klimaatalarm van Knack
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier