Vuur, zwaard en ideeën

De oproep tot verdediging van het ware geloof is ouder dan de stichting van de katholieke kerk. Al in de eerste helft van de 3de eeuw maant Cyprianus, de bisschop van Carthago, om de ‘paradijselijke tuin’ van de kerk van onkruid en onvruchtbare bloemen te ontdoen en deze ‘in het vuur te gooien’. Kon men bij hem nog spreken van een metafoor, een millennium later wordt zijn oproep brute werkelijkheid.

In 1209 begint de kruistocht tegen de ketterse Albigenzen of katharen in Zuid-Frankrijk met een slachting onder de bevolking van de stad Béziers. Al zal het aantal van 20.000 doden overdreven zijn, het was een massamoord.

De stichting van de Inquisitie valt in de tijd van de Katharenoorlogen ofwel Albigenzische kruistochten. Met uiteindelijk succes werd de ‘ketterij’ de kop ingedrukt, en bijgevolg nog enkele andere opstandige groepen, zoals de waldenzen. In 1378 scheurde de kerk met het schisma tussen Rome en Avignon. Twee pausen en twee curies, dat bedierf de eenheid van de katholieke kerk. Critici zoals Johannes Hus kon men op de brandstapel gooien, zijn ideeën bleven levend.

Het gevecht tegen de hussieten werd een van de bitterste conflicten van de Late Middeleeuwen toen de aanhangers van de Boheemse theoloog zich in 1419 tegen de paus verzetten – een explosie van hervormingseisen en ontluikend Tsjechisch zelfbewustzijn. Gedurende vijftien jaar werd in vijf kruistochten tegen de hussieten gestreden, tot beide moegestreden partijen eindelijk een compromis vonden. Toen honderd jaar later een nieuwe botsing tussen katholieken en protestanten dreigde, zag Rome wijselijk af van een oproep tot een kruistocht.