Verzetsheldin Sieske Vliexs: portret van een kindsoldaat van het Geheim Leger
‘Hoewel ik eigenlijk te jong was, wilde ik net als vier van mijn oudere zussen vanaf het begin van de oorlog bij de weerstand’, zegt Sieske Vliexs in een interview in 2011. Bang was ze nooit, voegde ze eraan toe. Ze deed gewoon wat nodig was: zich met groot risico voor eigen leven verzetten tegen de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. Ze zou er een zware prijs voor betalen.
De veertienjarige Sieske, zesde dochter van een koopman en een kruidenierster, sloot zich in 1941 aan bij het Geheim Leger, een gewapende verzetsbeweging die zeer actief was in Limburg. Geweld pleegden ze niet. Kinderen en vrouwen bewezen eerder hun nut als koeriers. Ze verspreidden briefjes, verstopt in hun schoenen of de verborgen gleuven van een fietstas, regelden ontmoetingen of vergaderingen van verzetslui of transporteerden wapens en granaten in een boodschappentas. Sieske zat op school in Maaseik, maar werkte tijdens weekends en vakanties op een boerderij in Roosteren, net over de grens in Nederland. Dankzij haar werkpasje kon ze probleemloos de grens oversteken om goederen te ruilen: tabak en klompen tegen graan en melk. Jonge meisjes bleken bovendien ook erg handig in het escorteren van ontsnapte Britse krijgsgevangenen en neergestorte piloten, die zo snel mogelijk via Spanje terug in het veilige Engeland moesten raken. In een rol als liefje of zus namen ze hen mee op de stoomtram of de trein naar een afgesproken punt, vanwaar de buitenlanders via een breed netwerk van tussenpersonen verder zuidwaarts trokken.
In september 1943 willen de Duitsers de klokken van de kerk in Maaseik laten smelten, vanwege een nijpend tekort aan grondstoffen. Sieske mengt zich in het protest. Samen met haar zus wordt ze aangehouden en opgesloten in een barak met konijnenmest. Als straf moet ze vloeren poetsen met een Engelse vlag. Ze weigert, ook na slagen en bedreigingen. Kort na haar vrijlating gaat het opnieuw mis. Na een discussie met een Duitse grenssoldaat wordt de temperamentvolle tiener zonder proces veroordeeld tot zes maanden gevangenis. Het deert haar niet. Na haar vrijlating zet ze haar verzetswerk meteen voort.
Wraakoefeningen
De geallieerde landing in Normandië op 6 juni 1944 zet de zaken op scherp. De Duitsers beginnen zich terug te trekken, maar niet zonder de gevreesde wraakoefeningen. Begin september 1944 verzamelt het Geheim Leger in Limburg zijn honderden verzetsstrijders, inclusief de vier zussen Vliexs, in de bossen van Rotem. De beloofde wapendropping vanuit Engeland komt er niet, waardoor ze de aanval van de Duitsers niet kunnen afslaan. De meerderheid valt in handen van de nazi’s. Twee zussen van Sieske, Pia en Bertha, worden ter plekke geëxecuteerd.
Sieske begint aan een helletocht. Op weg naar het strafkamp van Ratingen in Duitsland ziet ze de helft van de Limburgse verzetslui om haar heen gefusilleerd worden. In het kamp zelf verricht ze dwangarbeid in de gieterij van staalfabriek Siebeck. Zij en een andere Vlaamse weten er als bij wonder te ontsnappen, maar tijdens hun vlucht naar Nederland lopen ze tegen de lamp. Ze belanden in het gevreesde Ravensbrück, een concentratiekamp voor vrouwen benoorden Berlijn. Dwangarbeid, een strenge winter, ziekte, honger en kou maken van het kamp een hel op aarde. Wanneer het eind april 1945 door Russische soldaten wordt bevrijd, zijn veel gevangenen er zo erg aan toe dat ze alsnog bezwijken.
Levenslang getekend
Na de bevrijding vertrekt Sieske met een groep Belgen te voet naar huis. Amerikaanse soldaten vangen haar onderweg op, en laten haar in het ziekenhuis van Bitterfeld onderzoeken. Ze moet de andere Belgen laten gaan, ze is te verzwakt. Pas op 8 juni is ze voldoende aangesterkt om per vliegtuig terug te keren, maar dan nog moet ze een jaar doorbrengen in een Zwitsers sanatorium om te herstellen van tuberculose. De lichamelijke kwalen als gevolg van haar gevangenschap spelen haar een leven lang parten. Ze sterft in 2016, 90 jaar oud.
Dit is het eerste van vier portretten van tieners in het verzet tegen de nazibezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. De andere drie portretten verschijnen de komende drie weken wekelijks op Knack.be/verzet.
