Penis tegenover borsten, vulva en baarmoeder: anatomisch zijn dat de belangrijkste, hoewel strikt genomen minimale verschillen tussen een mannen- en een vrouwenlichaam. Nochtans hebben mannen eeuwenlang en in alle culturen de drang gehad om de vrouwelijke seksualiteit te beheersen en te controleren.
De volgende keer dat u het Musée d’Orsay in Parijs bezoekt, moet u een poos de wacht houden in zaal zes om de bezoekers te observeren. De meesten weten namelijk zich geen houding te geven bij het zien van de beroemdste vulva uit de (kunst) geschiedenis: die van een danseres, op de rug liggend en de benen wijd open gespreid. Gustave Courbet schilderde het vrouwelijke geslachtsorgaan in 1866 met veel zin voor realisme op vraag van een Turkse diplomaat en gaf het de veelzeggende titel L’Origine du monde mee. Er is vrijwel niemand onder de bezoekers die van dichtbij het coloriet, de penseelvoering of de textuur gaat bekijken.
De schroom en angst voor dit lichaamsdeel waarlangs de hele mensheid het levenslicht zag, is opvallend en begrijpelijk. De vagina verwijst in alle culturen naar vruchtbaarheid, meestal gesymboliseerd als een omgekeerde driehoek of de Griekse letter delta. Vandaar dat vrouwen in tijden van droogte, oorlog of crisis hun rokken optilden om voorspoed af te dwingen en de vijand af te schrikken of te vervloeken. De boodschap was verstrekkend: we nemen jullie het leven af dat we jullie hebben geschonken. Het is een praktijk die over heel de wereld voorkwam, eventueel onder vorm van afbeeldingen van een gapende vulva.
Wat Mineke Schipper als literatuurwetenschapster vooral interesseert, is hoe de mannen overal ter wereld via oorsprongsverhalen, religieuze verhalen en spreekwoorden hun biologische minderwaardigheid uiteindelijk hebben weten om te buigen tot een overwicht. ‘Oude man, koude bedgenoot’ is een keiharde uitspraak over de mannelijke onzekerheid over eigen prestatie en potentie tegenover een dreigende vagina en onverzadigbare vrouwelijke lust. In het hedendaagse, vaak onbehouwen taalgebruik wordt de vagina te pas en te onpas geassocieerd met alles wat negatief is, zelfs door vrouwen. Alles wat waardeloos en slecht is, is gewoon kut. Uit een immense behoefte aan compensatie hebben mannen zichzelf tot de heren van de schepping verklaard en vrouwen uitgesloten van zoveel mogelijke publieke domeinen, het principe van de remmende voorsprong volgens Jan Romein. Mineke Schipper schreef over die eeuwenoude genderstrijd en over de beleving van seksualiteit een fascinerend boek.
Heuvels van het paradijs
Een geschiedenis van macht en onmacht
Prometheus, Amsterdam 2018, 301 blz., ? 22,50
ISBN 978 90 446 3766 3
G/Geschiedenis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
