Van ‘rasverbetering’ tot massamoord

De volkerenmoord op de Joden hangt nauw samen met het sociaal-darwinisme, een pseudowetenschappelijke hypothese die voor Hitler en co een cultureelerfelijke natuurwet wordt. Übermenschen kunnen niet anders dan winnen van Untermenschen. De ‘halfmensen’ moeten van de aardbodem verdwijnen of, in het beste geval, het ‘herenvolk’ dienen als slaven.

Op 14 juli 1934 decreteert de Rijksdag de Erbgesundheidspolitik, het ‘erfelijk gezondheidsrecht’. Bij wet veroordelen de nazi’s sukkels tot gedwongen sterilisatie als ze lijden aan erfelijke ‘afwijkingen’ van geestelijke of lichamelijke aard. Een eerste stap in de richting van ‘Arische rasverbetering’. Er worden 200.000 tot 400.000 Duitsers gesteriliseerd. Later, in november, zetten Hitler en co een volgende stap met hun wet tegen ‘onverbeterlijke en asociale criminelen’. Bedelaars, daklozen, zware alcoholici en zelfs langdurig werklozen worden naar concentratiekampen gestuurd.

Nog later, in de zomer van ’35, worden vrouwen verplicht tot abortus, wanneer de nazi’s vermoeden dat ze vanwege ‘wangedrag’ – seksuele omgang met niet-Ariërs – ‘erfelijk besmet’ leven dragen. In de loop van ’36 worden ook homoseksuelen uitgeroepen tot ‘volksvijanden’. Uiteindelijk, in augustus ’39, besluit Hitler tot de heimelijke maar systematische executie van zowel geestelijk als lichamelijk L ebensunwertes Leben. Aan dat ‘onwaardig leven’ wordt een einde gesteld door middel van eugenetica, de ‘genadige dood’. Er worden doucheruimtes omgebouwd tot gaskamers, en ook verhuiswagens worden ingezet als rijdende gaskamers. Het gifgas is dan nog koolstofmonoxide: de uitlaatgassen van de motor worden gestuurd naar de afgesloten laadbak. Het dodental loopt in een eerste fase op tot minstens 70.000.

Deze praktijken blijven niet lang geheim. De nazi’s schrikken van de ophef. Hitler voelt zich gedwongen zijn eugenetica te legitimeren met een schriftelijk mandaat aan zijn moordenaars, geantidateerd op 1 september ’39. Er worden posters verspreid van een gezonde jongeman die een klein, misvormd oudje ondersteunt, met de boodschap: “Deze persoon met een erfelijke afwijking kost de gemeenschap 60.000 Reichsmark. Volksgenoten, dat is ook uw geld.”

De ‘rasverbetering’ draagt de codenaam Aktion T4 – naar de Tiergartenstrasse 4 in Berlijn waar de directie zit. Deze praktijken worden midden augustus ’41 opgeschort, onder druk van vooral katholieke bisschoppen die van op de kansel preken tegen het ‘nieuwe heidendom’. Maar de eugenetica wordt later, dieper in de oorlog, hervat. In die tweede fase vallen minstens 87.000 slachtoffers, maar volgens sommige bronnen klimt het dodental op tot zowat 212.000 Duitsers en nog eens 80.000 niet-Duitsers. De al grondig beproefde moordtechnieken worden geïndustrialiseerd tijdens de Jodenvervolging, inclusief de medische experimenten op nog levende slachtofers. Veel SS-beulen stappen eenvoudig over van Aktion T4 naar de nieuwe moordfabrieken.