‘Tegen 2030 moet elke Belg de naam kennen van minstens één verzetsheld’

Vandaag wordt in het Fort van Breendonk het einde van de gruwel van de nazi-bezetting herdacht. Historicus Dany Neudt hield er deze toespraak, waarin hij uitlegt waarom we de publieke herinnering aan het verzet levend moeten houden. ‘De verzetsverhalen zijn geen oude anekdotes uit een ver vervlogen tijd. Ze resoneren perfect met de tijden van vandaag.’

We staan hier vandaag voor de 77ste keer verenigd in Breendonk. Verenigd in de respectvolle herinnering aan de 15.000 verzetshelden en de 2.000 gevangenen die hun leven gaven voor onze vrijheid. Gewone mensen die buitengewoon verzet pleegden tegen de nazistische bezetter en zijn lokale handlangers. 

We staan hier vandaag ook op een belangrijk keerpunt. Voor het eerst moeten we het op deze herdenking zonder de directe getuigen stellen. Zonder hen die de gruwel van Breendonk persoonlijk en aan den lijve meemaakten. Tijdens de vorige editie waren Roger Coekelbergs en Louis Broeckmans er nog bij. Helaas overleden ze in 2021.

Er rust nu een zware verantwoordelijkheid op onze schouders. Als nieuwe generaties de herinnering aan het verzet niet met overtuiging overnemen, dan dreigt de herinnering aan Roger en Louis voor altijd in de mistige nevelen van de geschiedenis te verdwijnen. De tijd tikt genadeloos verder. We hebben er geen meer te verliezen. 

Ik breng vandaag hulde aan de verenigingen van politieke gevangenen en de vaderlandslievende verenigingen die al 80 jaar lang, jaar na jaar, de herinnering aan de helden uit WOII in stand houden. Ik bewonder uw vasthoudendheid en uw jarenlange engagement. Ik heb veel respect voor de prachtige tradities die jullie hebben opgebouwd. 

Dames en heren, 

Elk keerpunt draagt de kiemen van verandering in zich. Vorig jaar richtte ik samen met Tim de vzw Helden van het Verzet op. We willen dat élke Belg, dat élke jongere, tegen 2030 de naam van minstens 1 verzetsheld kent. Ik ben er rotsvast van overtuigd dat dit ambitieus doel mogelijk is, al besef ik ook dat de weg er naartoe lang en moeilijk zal zijn. 

(Lees verder onder de preview.)

Het verzet tegen de nazistische bezetter leert ons dat we zelfs de grootste obstakels kunnen overwinnen als we samenwerken. Laat ons dan ook samen, jong en oud, schouder aan schouder, ontdekken hoe we een frisse wind door de mooie tradities kunnen laten waaien. We willen geen verandering voor de verandering. We willen verandering omdat het de enige manier is om de herinnering aan de verzetshelden ook aan onze kinderen door te geven. We willen verandering uit verantwoordelijkheidszin. 

Mijn grootvader Henri Neudt was een verzetsman. Ik weet via mijn vader dat hij zich tevergeefs in een gammele keukenkast verstopte om aan de Gestapo te ontsnappen. En dat hij met de laatste trein naar de concentratiekampen in Duitsland werd vervoerd. Gelukkig die trein die moedige verzetsmensen tegen wisten te houden. En verder weet ik amper iets. Na de oorlog werd er in onze familie – net zoals in zoveel families – amper over de oorlogsgruwel gepraat, tenzij in korte woorden, met schouderophalen, gedrenkt in schaamte en verdriet. Er blijven alleen wat vergeelde documenten in het Rijksarchief. Ik voel het nu als mijn plicht om daar verandering in te brengen. De tijd is er rijp voor.  

Laat ons meer dan ooit gebruik maken van de kracht van verhalen. Van de ontroering die culturele schoonheid in elk van ons kan doen ontstaan. Het verzet is een schatkamer vol ontroerende, inspirerende maar vooral onvertelde verhalen. Zoals filosofe Tinneke Beeckman terecht stelt kunnen de verzetsverhalen ons tonen wie we als mens zijn, waartoe mensen in staat zijn en waarom handelen op sommige momenten noodzakelijk is. 

Afgelopen 8 mei lazen we hier, in het Fort van Breendonk, gedurende 48u non stop de namen van vergeten en gestorven verzetshelden voor. Ruim 120 bekende en minder bekende mensen namen eraan deel. Voor elk van hen was het voorlezen van zoveel namen een unieke beleving. Een ervaring die ze zich de rest van hun leven zullen herinneren. Kijkers thuis konden de voorleesmarathon continu via een livestream volgen. Het slotmoment was in 10 cultuurhuizen, zoals de Antwerpse Bourla of de Brusselse KVS, op grote schermen te zien. In de cultuurhuizen was er aansluitend een cultureel programma dat door vele duizenden enthousiaste en geïnteresseerde mensen werd bijgewoond. 

(Lees verder onder de preview.)

Dames en heren, 

Ik nodig iedereen uit om mee de schouders te zetten onder de publieke herinnering die het Belgische verzet verdient. We moeten van hen geen heiligen maken. Maar helden waren het in ieder geval. Tijdens de meest duistere periode uit onze recente geschiedenis vonden ze de kracht en de moed om voor onze vrijheid op te komen. Ze waren bereid om tegen het kwaad op te staan en hun leven te geven. Er zijn nog duizenden verhalen die we kunnen én moeten vertellen. Nu meer dan ooit. De verzetsverhalen zijn geen oude anekdotes uit een ver vervlogen tijd. Ze resoneren perfect met de tijden van vandaag. Ze geven niet alleen een antwoord, maar stellen aan elk van ons ook een uitdagende vraag: wat zouden wij dan doen mocht het weer zover komen?

Als eerbetoon sluit ik graag af met een V-teken, die prachtige uitvinding van het Belgische verzet. Een handgebaar dat elk kind op deze wereld tot op vandaag kent. Toen, net zoals nu, stond het voor Vrijheid, Victoire en Vernieuwing.

Dany Neudt is als historicus gespecialiseerd in het verzet. Hij is één van de initiatiefnemers van de vzw Helden van het verzet.