Sporen van katholiek reveil Kloosters in Limburg

Kasteel De Berckt (Baarlo). Het uit de 15de eeuw stammende kasteel was tussen 1902 en 1995 in monastieke handen. Franse karmelietessen kochten en verbouwden het in 1902 en de paters van het Heilig Sacrament verkochten het aan de familie Nagels die er een vakantieverblijf voor groepen in onderbracht. (www.hollandfoto.net, Peter Hoeks)

Redactie Knack

06-11-2018, 20:00 Bijgewerkt op: 21-01-2021, 07:44

In Nederlands-Limburg is er een 400-tal kloosterpanden te vinden. Thorn en Steyl zijn plaatsen die automatisch aan een klooster worden gelinkt. In de oude kern van Maastricht kan men bijna geen straat inlopen zonder op een kloosterpand te stoten. In zowat elk Limburgs dorp zijn er terug te vinden.

Vanaf 1850 ging de nieuwe grondwettelijke godsdienstvrijheid in Nederland hand in hand met politieke bewustwording van die bevolkingsgroepen die voorheen onder protestants bestuur hun geloof verdoken hadden moeten beleven. Middeleeuwse (contemplatieve) orden herleefden en voor tal van specifieke opdrachten in de gezondheidszorg, het onderwijs en de missie werden religieuze genootschappen of congregaties opgericht. Van de middeleeuwse abdijen en kloosters die tijdens de Tachtigjarige Oorlog waren geconfisqueerd, was weinig over. Het aankopen of bouwen van nieuwe kloosters was de enige optie, die ongestoord verderging tot in de jaren 1980.

Van de kloostergebouwen die vanaf midden 19de eeuw werden gebouwd, zijn er nog veel aanwezig. Net als veel kerken staan ook steeds meer kloosterpanden leeg. De oorzaak is identiek: de laïcisering genereert minder kandidaten die zich geroepen voelen om regulier geestelijke te worden en kleinere kloosters worden samengevoegd.

In de aanloop naar het Jaar van het Religieus Erfgoed in Nederland in 2008 werd door de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR) een inventarisatieproject van het kloosterbestand opgestart, vooral met aandacht voor herbestemmingen, die de culturele waarde van lege kloosterpanden voor volgende generaties kan bewaren. Zonder zich specifiek uit te spreken over welke nieuwe functies er in deze panden kunnen ondergebracht worden, maakte auteur Hoebens een integrale inventaris van de kloosterpanden die er (geweest) zijn in Nederlands-Limburg. Naast de achtergronden van de stichtingen, zoals de invloed van de Duitse en Franse antireligieuze overheidspolitiek eind 19de eeuw op een aantal kloosterstichtingen (de Belgische rol wordt in de inleiding onderbelicht), is dit vooral een studie van de bouwen bewoningsgeschiedenis van de kloosters. Daarbij heeft de huidige gebruikstoestand in elk lemma een open eind. Het is een integrale studie die de doelstellingen van de KNR van tien jaar geleden volledig invult voor de provincie (Nederlands) Limburg.