Speuren naar sporen

Met de tentoonstelling Het museum van de misdaad laat het STAM in Gent de achterkant van het delict zien. Misdaad en onderzoek worden graag geromantiseerd, de werkelijkheid is nogal onthutsend.

Aanleiding voor de expositie was een duister mailtje aan het STAM, waarin een vaas werd aangeboden die eerder uit het museum was gestolen. Nadat de zaak samen met de Gentse politie was opgelost, wezen de dienders erop dat er nog dozen vol bewijsmateriaal op zolder lagen, die als studieobjecten voor beginnende rechercheurs fungeerden. Het korps beschikte aldus over een eigen museum, waar het STAM eens op onderzoek uitging.

De tentoonstelling gaat niet over misdadigers, hun motieven of hun achtergrond, maar over de opsporingstechnieken, zoals sporenonderzoek, het verzamelen van informatie, het horen van getuigen, het analyseren van voorwerpen en het onderzoeken van lichamen. Deze verzameltechnieken zijn weer onderverdeeld in thema’s als de reconstructie, de schriftanalyse of het vervaardigen van robotfoto’s.

Met enige terughoudendheid kun je stellen dat het afgeronde zaken betreft, die een getoonde speurtechniek illustreren. Toch sijpelt er wel iets van die levensverhalen door. Zo blijkt in veel moordzaken dat de dader(s) bekenden van zijn van het slachtoffer – vrienden, vaders, schoonmoeders, echtgenoten. Schrijnend voorbeeld is een zaak uit 1965, waarin een schoonmoeder haar aanstaande schoonzoon met rattengif probeert te vergiftigen, omdat ze tegen het voorgenomen huwelijk was. De twee hoofdfiguren spelen voor de politiefotograaf de toedracht nog eens helemaal uit. Alleen hun doffe blik verraadt dat het hier om een reconstructie gaat. Schrijnend is ook de dubbele moord in 1930 op Marie Veranneman en Edward Van Durme, verliefden die aan de slootkant met een hamer werden omgebracht. De hartstochtelijke liefdesbrieven contrasteren met de schokkende foto’s en uitgeschreven politieverhoren. Mooi detail is dat de hoofdverdachten, Marie’s vader en zwager, langzaam in beeld komen door inconsistenties in de verklaring van Marie’s zus. Dergelijke verhalen heb je wel nodig om je betrokken te voelen bij het politiewerk. Het hadden er ook best wat meer mogen zijn. Zo zien we een serie mugshots van verdachten die in 1949 in valse bankbiljetten handelen, terwijl we geen idee hebben wie al deze ernstig kijkende mannen en vrouwen zijn.

Overigens is de term ‘misdaad’ breed opgevat. Het gaat bijvoorbeeld ook om in beslag genomen pornografische lectuur, manipulerende roulettetafels en flipperautomaten. Er is zelfs een kleine tentoonstelling met vervalste schilderijen ingericht. Net als de droge documentatie rond de ontzielde lichamen is de zwarte pennenstreek ‘vals bevonden’ nogal ontluisterend.