Robrecht De Friese graaf met de Baard

Graaf Robrecht I de Fries werd in de 19de en 20ste eeuw als een voorvechter van de Vlaamse zaak opgevoerd. Een volwaardige biografie verscheen in 1935 (in het Frans). Over die Held van Vlaanderen verscheen tijdens de Duitse bezetting in de jaren 1940 bij Lannoo zowel een roman als een voor het lager onderwijs zwaar communautair getint leerboekje, beide in het Nederlands.

Of hoe een dynastieke erfeniskwestie met zijn schoonzus, de gravin van Henegouwen, hertaald werd naar een interpretatie die door historicus Jan Dhondt in 1950 geanalyseerd en afgeserveerd werd. Net als in Nederland doet zijn naam in Vlaanderen nu niet veel belletjes meer rinkelen.

Robrecht regeerde tussen 1071 en 1093 Vlaanderen en was de broer van Mathilde, hertogin van Normandië en koningin van Engeland. Robrecht met de Baard, zoals zijn echte bijnaam luidde, huwde in 1063 Gertrude van Saksen, gravin-weduwe van Holland, toen bekend als (West) Frisia, het kustgebied tussen de eilanden Schouwen en Texel. Haar nieuwe gemaal werd regent en plusvader van de latere graaf van Holland, Dirk V, en de twee andere kinderen uit haar eerste huwelijk. Samen kregen ze nog zes kinderen.

Het grafelijk koppel had last met de bisschop van Utrecht, de abt van Echternach, de keizer van het Heilige Roomse Rijk en de gravin van Henegouwen. In 1070 diende het grafelijk gezin Holland te ontvluchten na een militaire campagne op bevel van de Duitse keizer. De graaf trok naar Gent en na het overlijden van zijn oudere broer, Boudewijn VI, wilde Robrecht het graafschap Vlaanderen losweken uit de personele unie met Henegouwen. Hun vader, Boudewijn V, had het eerstgeboorterecht ingevoerd zodat Robrecht als jongste zoon geen territorium van zijn vader kon erven. In 1071 versloeg graaf Robrecht zijn neef Arnulf, graaf van Vlaanderen en Henegouwen in de slag bij Kassel en werd door de Franse koning snel erkend als graaf van Vlaanderen. De personele unie met Henegouwen verviel en na 1076 kon Dirk V dankzij Vlaamse militaire hulp zijn erfrecht over het graafschap Holland claimen.

Als blijk van waardering kreeg de nieuwe Hollandse graaf van zijn plusvader de Vlaamse rechten over de Zeeuwse eilanden tussen de Oosterschelde en de Honte, de huidige Westerschelde. Als graaf van Vlaanderen steunde Robrecht op internationaal vlak de koning van Frankrijk tegen het nieuwe geopolitieke Normandisch-Engels machtsblok van zijn schoonbroer.

Een (nieuwe) biografie over een Vlaamse graaf uit de 11de eeuw samenstellen is geen sinecure maar de auteur, doctor in de biologie met als hobby middeleeuws re-enactment en daaraan gerelateerd onderzoek, heeft een degelijk product afgeleverd. Voor een periode met beperkt bronnenmateriaal is het goed dat verschillende (soms gekleurde) interpretaties worden aangehaald. Die worden ruim toegelicht, deels in kaderstukjes, wat de leesbaarheid voor de niet-mediëvist bevordert. Graaf Robrecht, de Fries in Vlaanderen en Met de Baard in Holland, is in Vlaanderen belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de stedelijke autonomie en in Holland voor het terugwinnen van de onafhankelijkheid tegenover het bisdom Utrecht. Dus toch ergens een Held…