Propaganda in België 1934-1951

Paul Van Damme

Davidsfonds Uitgeverij, Antwerpen 2018

304 blz., ? 49,99 ISBN 978 90 590 8920 4

‘Zoals volwassenen worden verleid wanneer ze dit boek ter hand nemen: eerst de prentjes bekijken, dan pas de teksten lezen’, staat te lezen op pag. 101. Hoogmoed? Neen, de nagel op de kop. Voor dit boek heeft de auteur een weergaloze verzameling van 250 affiches, foto’s, periodieken, brochures, strooibrieven enz. bijeengesprokkeld die perfect gereproduceerd zijn. Dit soort van tafelsalonboeken staat chique maar de pocherige eigenaar komt doorgaans niet tot lezen. Correct? Neen, alle illustraties zijn functioneel gekozen om 35 casussen van propaganda tussen 1934 en 1951 te verduidelijken. Van Damme heeft bovendien de gave van de pen en schrijft gevat, snedig, beeldrijk, met korte zinnen, soms bijna sloganesk. Het zijn veeleer apart te lezen essays met één gemeenschappelijke leidraad. Een historicus, of een leerkracht geschiedenis in het geval van de auteur, heeft tot taak beeldvorming van historische realiteit te onderscheiden en zo bij zijn lezers/leerlingen de verzinsels en leugens door te prikken. Vandaar dat hij in een inleidend hoofdstuk tien vuistregels (helderheid. eenvoud, herhaling, emotie, vijandbeeld, aantrekkelijkheid…) voor goede propaganda opstelt die dienen als een los theoretisch kader voor wat volgt. Precies die vrijheid laat de schrijver ook toe regelmatig vergelijkingen met het heden te maken. Sommige gevallen zijn meer uitgewerkt zoals de rol van het Duitse propagandablad Signaal of de onwaarschijnlijke stunt van het verzet om een valse Le Soir in de kiosken te leggen. Andere thema’s verdienen meer diepgang, bijvoorbeeld de strips van Suske en Wiske of van Nero. Eén enkele keer valt hij uit zijn rol van de gedreven maar afstandelijke historicus: ‘zeg me het onderwerp van je thesis en ik zeg wie je bent en hoe je denkt’. Een grove veralgemening die vooral confronterend is voor de geciteerde N-VA-politicus die zijn thesis gemaakt heeft over de seksualiteitsbeleving in Vlaanderen. Een schoonheidsfoutje want het perfecte samenspel tussen tekst en beeld levert een indringend portret op van een verzuilde samenleving die enkel het eigen Grote Gelijk kende. Om in de geest van de tijd én van het onderwerp te blijven: U. MOET. DIT. LEZEN.