Plein(tje) voor Lumumba

Een ministukje Brussels grondgebied is sinds 30 juni vernoemd naar Patrice Lumumba, de eerste premier van de Democratische Republiek Congo. De Lumumbasquare is niet meer dan een hoek van een bestaand plein op de grens van Brussel en Elsene. Jarenlang hebben twee Congolese verenigingen geijverd voor die erkenning, onder meer met petities en een standbeeld uit zagemeel dat her en der in het Brusselse straatbeeld opdook. Volgens ingewijden heeft de huidige plotse interesse voor de controversiële figuur van Lumumba te maken met goedkoop electoralisme, want in oktober zijn er gemeenteraadsverkiezingen. De Franstalige socialistische burgemeester hoopt in Brussel-hoofdstad na een reeks van financiële schandalen op de stem van de zesduizend Congolezen. In het residentiële Elsene wonen er maar tweeduizend Congolezen en heeft de grootste partij, de Franstalige liberalen, traditioneel een sterke koloniale lobby. Nochtans herbergt Elsene de Matongewijk, waar het bruisende sociale leven van de duizenden Congoleze emigranten in België zich afspeelt. Het zou dus voor de hand liggen het naamloze centrale pleintje aldaar om te dopen tot het Lumumbaplein. Voor de liberalen is dat onbespreekbaar. Op Google Maps is dat nochtans al gebeurd, weliswaar nog in voorwaardelijke wijs met de toevoeging van ‘Futur Place Lumumba’.

Een heus standbeeld is voorlopig nergens te verwachten: in het collectieve geheugen staat Lumumba gegrift als de ondankbare zwarte leider die koning Boudewijn en de hele Westerse wereld op 30 juni 1960 perplex deed staan met een toespraak waarin hij tachtig jaar uitbuiting, vernedering en terreur krachtig samenvatte. Zijn regering hield met Sovjetsteun nauwelijks meer dan twee maanden stand. Begin 1961 werd hij tijdens een transport van de ene naar de andere gevangenis aan zijn vijanden overgeleverd en onder onduidelijke omstandigheden geëxecuteerd. Zijn lijk is nooit gevonden. In 2001 kwam een parlementaire onderzoekscommissie tot de vaststelling dat er geen rechtstreekse bewijzen zijn, maar ‘dat sommige Belgische regeringsleden en actoren een morele verantwoordelijkheid dragen voor de omstandigheden die tot de dood van Lumumba hebben geleid’.