Make America Great Again: hoe en wanneer het begon

De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1980 waren een spannende strijd tussen de zittende Democratische president Jimmy Carter en zijn Republikeinse uitdager Ronald Reagan. Terwijl Carter worstelde met economische problemen en internationale crises, wist Reagan, een voormalig acteur en gouverneur van Californië, de kiezers te overtuigen met zijn belofte van verandering en optimisme.

De presidentskandidaten

Voor hij de politiek inging, werkte Jimmy Carter, onlangs honderd jaar geworden,  als werktuigkundige op een van de eerste atoomonderzeeërs en nam hij het pindabedrijf van zijn vader over. In 1970 haalde hij het gouverneurschap van Georgia binnen, om in 1976 de negatieve stemming tegenover zittend president Gerald Ford om te buigen in een verkiezingsoverwinning.

Ronald Reagan werd bekend als acteur in een rist B-films. Aanvankelijk was hij een pleitbezorger van de Democraten. Maar Reagan raakte teleurgesteld in hun beleid en veranderde het geweer van schouder. In 1966 werd hij verkozen als Republikeinse gouverneur van Californië. Dat was een belangrijke opstap in de richting van zijn presidentschap in 1980, wat volgens een journalist ‘de beste rol’ in zijn carrière werd.

Klimaat

President Carter stimuleerde overheidshervormingen en bracht milieu en mensenrechten op de agenda. Zijn eerste termijn als president kenmerkte zich echter vooral door economische problemen. De inflatie van de jaren 1960 en de oliecrisis van 1973 brachten de Verenigde Staten in grote moeilijkheden. Carter kon geen antwoord bieden op de stagflatiecrisis, die tijdens zijn termijn alleen maar erger werd. Op buitenlands vlak boekte hij een aantal diplomatieke successen, die op het einde van zijn ambt volledig ondergesneeuwd raakten door de gijzeling van 52 Amerikanen in de Iraanse hoofdstad Teheran.

Thema’s en standpunten

Carter had beloofd dat hij de Amerikaanse bevolking nooit zou voorliegen. Als zittend president verklaarde hij dan ook eerlijk dat het niet eenvoudig zou zijn om de Verenigde Staten weer op de rails te krijgen. Zijn pessimistische boodschap contrasteerde fel met die van ‘great communicator’ Reagan, die van Amerika weer ‘a shining city on a hill’ beloofde te maken. Centraal in Reagans programma stonden een sterk defensiebeleid en een gezonde economie. De crisis waarbij talloze Amerikanen hun job hadden verloren, viel volgens hem alleen op te lossen door nog één extra ontslag: dat van Jimmy Carter.

Bijzonderheden

Met zijn 69 jaar werd Reagan de oudste verkozen president uit de Amerikaanse geschiedenis.

Een derde kandidaat stond op. Voormalig Republikeins ongreslid John B. Anderson scheurde zich los en ging onafhankelijk. Hoewel links en rechts hem vreesden, kon hij het niet halen van de twee grote partijmachines.

Campagnemateriaal

Op posters, buttons en in televisiecommercials weerklonk in 1980 Reagans hoopvolle slogan: ‘Make America Great Again’. De huidige Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump recycleerde die leuze en maakte haar tot de zijne. Er ontstond enige controverse toen ook andere Republikeinse kandidaten als Ted Cruz de slagzin, die Trump als ‘zijn handelsmerk’ beschouwde, gebruikten in speeches.

Resultaten

Jimmy Carter gaf zijn afscheidsspeech al voor de laatste stemmen waren geteld. Ondertussen was pijnlijk duidelijk geworden dat de verkiezing een politieke aardverschuiving teweeg had gebracht: Carter haalde 49 kiesmannen binnen, Reagan 489. De Verenigde Staten maakten een duidelijke ruk naar Republikeinse zijde, het tijdperk van Reagan was aangebroken.

Regeerperiode

Reagonomics, zo werd Reagans programma genoemd waarbij grote besparingen in de gezondheidszorg, het onderwijs en sociale zaken de belastingen naar beneden moesten halen. Het beleid van econoom en Democraat Paul Volcker werd voortgezet en resulteerde uiteindelijk in een dalende inflatie. Op buitenlands gebied koos Reagan voor militair machtsvertoon. Dat resulteerde in het einde van de detente, plannen voor een nucleair schild en diverse internationale schermutselingen. Zijn grote militaire uitgaven zorgden alsnog voor een stijgend begrotingstekort en zijn besparingen raakten vooral de armsten in de samenleving. Tijdens zijn tweede termijn kwam Reagan onder druk te staan toen bleek dat de Verenigde Staten de Contra’s – groepen van rechts georiënteerde rebellen – in Nicaragua financierden met geld uit een geheime wapenhandel met Iran.