In memoriam Gerd Heidemann: de man die de valse dagboeken van Hitler publiceerde

In een Hamburgs ziekenhuis overleed Gerd Heidemann (1931-2024). De ex-journalist van het Duitse weekblad Stern veroorzaakte een van de grootste mediaschandalen ooit. Hij publiceerde in 1983 de verzonnen dagboeken van Adolf Hitler.

Heidemann is kind van een ongetrouwd stel, dat na zijn geboorte split en waarvan de vrouw trouwt met de politieofficier Rolf Heidemann. Gerd sluit zich in de oorlog aan bij de Hitlerjugend, voert geen klap uit op school en gaat op zijn 17^e in de leer bij een elektricien. Zijn verzameling soldaatjes koestert hij, net als een oud Leica-fototoestel. Hij raakt zelfs als freelance fotograaf binnen bij een nieuwsagentschap en later bij Stern.

Maîtresse

Postkoloniale oorlogen in Afrika en het Midden-Oosten worden zijn specialiteit. Hij begint ook te schrijven. De boomlange, stille schaakspeler brengt eens doodserieus een onderbroek van de Oegandese dictator Idi Amin als trofee mee naar huis. Der Spürhund – zo noemen zijn collega’s hem – hopt ook jarenlang de wereld rond om dan de identiteit van de geheimzinnige, Duitse thrillerauteur B. Traven te onthullen: een onecht kind van keizer Wilhelm II. De waarheid blijkt later minder prozaïsch.

Heidemann wheelt en dealt obsessief in naziartefacten. Dat culmineert in 1973 in de aankoop van de Carin II, een jacht ooit eigendom van Hermann Göring. Edda, de dochter van die Gestapo-chef, neemt hij er vijf jaar lang als maîtresse bij. De restauratie van de Carin kost fortuinen. Op zoek naar een koper stoot hij op Fritz Stiefel, ondernemer en verzamelaar van naziparafernalia. Die toont hem zijn grootste schat: een totaal onbekend dagboek van Hitler. Tijdens de laatste oorlogsdagen ontsnappen – vertelt Stiefel – vliegtuigen uit het omsingelde Berlijn richting Beieren. Een machine stort neer in een later DDR-dorp, met aan boord de dagboeken van de Führer. Een antiquair – hij wil de naam niet onthullen – smokkelt na de oorlog één deel daarvan naar het Westen.

Heidemann stormt met dit verhaal naar zijn redactie en vindt er weinig bijval. Maar Heidemann gaat stiekem naar de top van overkoepelende uitgeverij Gruner + Jahr en die geeft hem bijna onbeperkte middelen op een geheime bankrekening om de boeken op te sporen.

Uitkering

Heidemann, nu een heel rijkelijk betaalde pief, vindt de antiquair. Konrad Kujau blijkt bij nader inzien een uit de DDR gevluchte fantast, gebrevetteerd leeg- en hoerenloper maar begenadigd vervalser van nazidocumenten en schilderijen. Hij bevestigt Stiefels verhaal en zijn broer, een DDR-officier, kan de dagboeken naar Het Westen smokkelen in piano’s. De reporter is in extase.

Kujau pakt een oude kroontjespen en fantaseert de volgende twee jaar 62 delen van het dagboek bij elkaar op papier dat hij met theewater ‘veroudert’. Hitler leed aan flatulentie, had weinig te maken met de concentratiekampen, enzoverder… Stern laat de geschriften nauwelijks verifiëren en kondigt in april 1983 voor een samengestroomde wereldpers de publicatie van het verhaal van de eeuw aan. Zelfs vermaarde historici hebben de echtheid bevestigd. Maar geen maand later oordeelt het Bundesarchiv na forensisch onderzoek: pure nepperij.

Heidemann wentelt zich in een slachtofferrol. Maar als Kujau – de journalist hield diens identiteit angstvallig geheim – zich aangeeft, stort de boel in elkaar. De Stern-coryfee wordt ontslagen. Gruner + Jahr betaalde hem omgerekend dik 10 miljoen euro voor de dagboeken en sleept het duo voor de rechter. Ze krijgen allebei 4,5 jaar. De Deutsche Bank slaat prompt alles van Heidemann aan: de Carin, zijn auto’s, flat en villa in Spanje, allemaal deels betaald met geld dat hij niet aan Kujau gaf. Die lanceert zichzelf na zijn vrijlating als gevierd schilderijenvervalser. Heidemann belandt met een sociale uitkering van 350 euro per maand op een appartementje van 34 vierkante meter. In 2002 dooft zijn kaars helemaal als Der Spiegel hem ontmaskert als voormalig spion voor de Oost-Duitse Stasi.