Complottheorieën, ook volkomen absurde, kunnen grote gevolgen hebben. Ze kunnen tot revoluties en zelfs massamoorden leiden. George Washington was er rotsvast van overtuigd dat de Britse regering de Amerikaanse kolonisten in de slavernij wilden dwingen, reden om een jaar later de Onafhankelijkheidsoorlog te beginnen. Recenter zijn de aantijgingen dat kindervaccinatie wordt afgedwongen door kwaadwillende gifmengers. Antisemitische samenzweringstheorieën over vergiftigde waterbronnen lagen ten grondslag aan pogroms in de Middeleeuwen. Naziverzinsels over Joden en hun gruwelijke gevolgen liggen nog vers in het geheugen. Bijna altijd projecteert een groep mensen tegenslagen op een of enkele personen die het dan moeten ontgelden. Vandaag de dag zijn social media geliefde middelen om iemand zonder bewijs aan de schandpaal te nagelen.
Heksenvervolgingen in Europa hebben eveneens waandenkbeelden onder de bevolking als oorzaak, reden waarom de meeste geleerden zich ertegen verzetten, ook theologen, en zelfs de Inquisitie. Meestal verdacht men een vrouw van samenspannen met de duivel om onheil over onschuldigen af te roepen. Ziekten of misoogsten bijvoorbeeld. Overigens komt de theorie altijd ná het onheil: eerst de ziekten en misoogsten, dan de zondebok. De stap van een zonderling naar de zondebok was klein, waarna tot vervolging werd overgegaan. Uitgezonderd excessen was die overigens lang zo wreed niet als het cliché wil. De waterproef bijvoorbeeld leidde zelden tot de directe dood.
Verhalen over de gevolgen van paniek en bijgeloof.
Met een abonnement mist u geen enkele uitgave van G-Geschiedenis! Maak gebruik van de abonneerbon op pagina 66, of ga naar www.g-geschiedenis.eu/abonneren.
G/Geschiedenis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
