Droom en weldaad

200 jaar Maatschappij van Weldadigheid

Stichting Maatschappij van Weldaad, Frederiksoord 2019

312 blz., ? 34,50 ISBN 978 90 814 7814 4

De Maatschappij van Weldadigheid vierde in 2018 haar 200-jarig bestaan en had dat graag opgeluisterd met verheffing tot Unesco Werelderfgoed. Dat ging niet door. De keuzeheren vonden het erfgoed te onsamenhangend, maar er komt een herkansing.

De Maatschappij was een initiatief van Johannes van den Bosch, die op de woeste gronden van westelijk Drenthe zo’n 400 boerderijtjes voor stadspaupers liet bouwen en een wijdvertakte organisatie op poten zette om hen te ‘verheffen’. Mensen opvoeden tot zelfredzaamheid, werken aan de ‘maakbaarheid’ van de mens was begin 19de eeuw een tamelijk revolutionair gegeven; het ontkende immers de van God gegeven sociale orde. De ‘droom en weldaad’ om de sociale ellende in de grote steden op te lossen mislukte, want gestoeld op veel te positieve aannames. Van de enorme lappen grond die werden verworven, was niet altijd het eigendom duidelijk. Het was de nekslag voor het markestelsel. Halverwege de 19de eeuw werden grote delen van de Maatschappij omgezet in gestichten, die nog steeds als gevangenissen of tbs-instelling functioneren (Veenhuizen, Merksplas, Boschoord, Ommerschans/Veldzicht). De inrichtingen zijn van de staat, maar de Maatschappij bestaat nog, vooral als vastgoedbeheerder van duizenden hectare grond. Maar ze laat ook nieuwe huisjes bouwen, en nog altijd met idealistische inslag: op ecologische basis, nagenoeg zelfvoorzienend.

Droom en weldaad toont wat tekenen van een typisch jubileumboek (moeilijk verkrijgbaar, hier en daar belemmert een roze bril de kritische distantie), maar als de intrigerende geschiedenis van 200 jaar sociaal werk je boeit, is dit een aanrader.