De piraat en de kangoeroe

Maar liefst drie keer omzeilt Dampier de wereld – als piraat, kapitein en vrijbuiter. Zijn buit? Wetenschappelijk onderzoek.

Het is een verhaal van rusteloosheid, nieuwsgierigheid en een hunkering naar verre, vreemde werelden. William Dampier is nog maar net achttien, als hij toegeeft aan de roep van de zee. In 1669 monstert de Engelse boerenzoon als scheepsjongen aan. Hij leert snel. In de jungle van Yucatan wordt hij aangestoken door een nieuwe passie: de natuur. Hij bestudeert de flora en observeert elk dier, van vogelspin tot miereneter.

In 1678 keert hij terug naar Engeland en trouwt met Elizabeth, een kamerjuffer met een aardige bruidschat. Maar het burgerlijke leven verveelt hem en al na een half jaar steekt hij opnieuw in zee. De Engelse piraten met wie hij meereist, gaan tussen Peru en Mexico op jacht naar Spaanse zilverschepen. Dat loopt op niets uit, Dampier belandt op de Galapagoseilanden waar hij de unieke fauna van deze ‘betoverde eilanden’ verkent.

Een nieuwe rooftocht naar Spaanse galjoenen in Filipijnse wateren in 1686, met Dampier als navigator, mislukt eveneens, waarna de Cynet zuidwaarts koerst en begin 1688 het met een waas van geheimzinnigheid omgeven Nieuw-Holland in zicht krijgt. Niemand aan boord kan vermoeden dat dit de noordkust van het Australische continent is. Dampier noteert: ‘Of het eiland dan wel een continent is, valt nog niet te zeggen, maar ik ben er zeker van dat het noch met Azië, noch met Afrika of Amerika verbonden is.’

Na lange omzwervingen is Dampier na twaalf jaar op zee in 1691 weer terug in Engeland. Dankzij de Glorious Revolution waait er een nieuwe wind. De verlichte geesten die de koffiehuizen van Londen frequenteren dwepen met nieuwe ideeën en verre werelden. Dampiers driedelige reisverslag A New Voyage Round the World is een verkoophit. Het bezorgt hem een kapiteinspost op het koninklijke fregat Roebuck. Zijn taak: Nieuw-Holland in kaart brengen en de flora en fauna van het land catalogiseren. Het is de eerste wetenschappelijke expeditie in de geschiedenis van de Royal Navy.

Zowel de heen- als de terugreis verlopen ellendig en uiteindelijk gaat het schip, mèt wetenschappelijke zeldzaamheden, ten onder. Dampier bleek een slechte leider. Hoewel hij nadien nog tweemaal de wereld zou omzeilen, waarvan eenmaal als navigator en eenmaal als kapitein, dankt Dampier zijn latere roem vooral aan de nauwgezetheid waarmee hij navigeerde en zijn natuurstudies bedreef. Cook en Nelson doen hun voordeel met zijn boeken en Darwin neemt A New Voyage Round the World mee op zijn reis naar de Galapagos-eilanden.