De Endlösung 1941

22 juni

Operatie Barbarossa, de inval in Rusland. Hitler kiest voor de Sonderbehandlung: standrechtelijke executies achter de frontlinies in Litouwen, Letland, Oekraïne, Wit-Rusland en elders door SS- Einsatsgruppen. Ze vermoorden in totaal minstens 1,3 miljoen mensen – in meerderheid Joden, maar ook veel homo’s, zigeuners, communisten en andere ongewenste elementen op het oostfront.

Half juni

Hitler geeft zijn oorspronkelijke plan (het jaar voordien bedacht door Adolf Eichmann) op om alle Europese Joden te deporteren, bijvoorbeeld naar de Frans-Afrikaanse kolonie Madagaskar of naar het nog te veroveren Siberië. Hij kiest voor de Endlösung. De juiste datum valt niet te achterhalen, want Hitler vermijdt zorgvuldig om daarover iets op papier te zetten. Kwestie van meer herrie over zijn eugenetica-campagne te voorkomen. Heinrich Himmler zegt eind juni aan Auschwitz-commandant Höss in Berlijn: “De Führer heeft de Eindoplossing voor het Joodse vraagstuk bevolen en wij, de SS, moeten dit bevel uitvoeren. Auschwitz zal dit doel dienen.” Pas op 4 oktober ’43 spreekt Himmler een eerste keer in het openbaar, in Posen, over de Endlösung.

31 juli

Hermann Göring hevelt de daadwerkelijke organisatie ervan over naar Reinhard Heydrich, de rechterhand van Himmler. Hij ziet in de wedloop tussen de twee SS-kopstukken een kans om zijn eigen falen als bevelhebber van de Luftwaffe te verdoezelen.

19 september

Joden ouder dan 6 jaar worden overal in het Derde Rijk onderworpen aan de oudere verplichting voor de Poolse Joden: buitenshuis moeten ze een gele ster dragen als herkenningsteken. Vrijwillige migratie van Joden wordt verboden. SS-kopstuk Adolf Eichmann coördineert nauwgezet de transporten naar de moordfabrieken.

3 september

Omdat executies dure munitie verspillen en de moordenaars geestelijk te veel afmatten, wordt voor het eerst Zyklon-B gebruikt in Auschwitz. Zyklon-B alias blauwzuur- of cyanidegas, is een goedkoop pesticide, eerder gebruikt als verdelgingsmiddel tegen luizen. Vijf kilo Zyklon-B volstaat voor de vergassing van 1.500 gevangenen.

September-oktober

Er worden stelselmatig meer dodenkampen gebouwd: bijvoorbeeld Majdanek in Polen en Theresiënstadt bij Praag. In Oekraïne worden almaar grootschaliger pogroms uitgevoerd: 23.000 Oekraïense Joden worden afgeslacht in Kamenets-Podolsk. 33.771 in Babi Yar bij Kiev. En 35.000 in Odessa. Ook elders volgen dat najaar de bloedbaden elkaar in hels tempo op.