De baard van de profeet

Het meest onderschatte aspect van Karl Marx is ongetwijfeld zijn gezichtsbeharing.

Karl Marx, de grote theoreticus van het socialisme. De filosoof, de publicist. De debater en auteur. Hoe was het om zo iemand tegemoet te treden, wat voor indruk kregen mensen van hem? Ze dachten bijna allemaal: jemig, wat heeft die een haar! Keer op keer lees je in beschrijvingen van de man dat Marx een mens was ‘aan wiens wangen, armen, neus en oren dik, zwart haar ontsproot’. Volgens een Pruisische agent had Marx van zijn leven nog geen scheermes gezien.

Het waren deze sappeursbaard en de ‘pikzwarte leeuwenmanen’ die hem tot icoon maakten. Eén blik voltstaat en je weet: dat is Marx. Engels liet ook een baard staan, maar die was lang niet zo imposant. Wie zou er ooit ook beweren Engels uit duizenden te kunnen herkennen?

Een baard was in de tweede helft van de 19de eeuw een must. Denk maar aan Abraham Lincoln, Charles Darwin, Otto von Bismarck, Vincent van Gogh … stuk voor stuk (tijdelijk) baarddragers. Een baard stond voor autoriteit en mannelijke kracht. Een man met welig haar op de kin mocht zich gelukkig prijzen. Voor Marx had die tomeloze groeikracht waarschijnlijk ook een nadeel: hij leed bijna z’n hele leven aan steenpuisten en die ontstaan als de huid rond een haar ontsteekt.

Veelzeggend is ook dat deze wandelende haarkluwen binnen een jaar na een radicale scheerbeurt, onderdeel van een kuur van twee maanden in Algiers, in Londen overleed. Als longpatiënt hadden de doktoren hem daar heen gestuurd voor de droge lucht en het warme klimaat. ‘Vanwege de zon heb ik mij van m’n profetenbaard en pruikenbol ontdaan,’ schreef hij op 28 april 1882 aan Engels. In een eerder leven had hij de hitte voor lief genomen of zijn baard later weer aan laten groeien, maar nu was hij alleen nog maar privé-persoon – de publieke Marx bestond niet meer. Er is ook niet één foto van deze kale Marx overgeleverd en de afbeelding die op internet circuleert, is een vervalsing. Het was allerminst een toeval dat hij kort voor zijn bezoek aan de barbier voor het laatst bij de fotograaf langsging – die hem als glimlachende zilvergibbon vereeuwigde. Een Britse die hem in die tijd ontmoette, beschreef hem zoals iedereen gedaan had: ‘Een groot man in elk opzicht,’ ‘met een groot hoofd en een dichte bos haar, dat alle kanten op stond.’ Dát is het imago dat Marx in stand wilde houden.

De volle baard Marx’ handelsmerk

Schippersbaardje

Werd bijvoorbeeld door Abraham Lincoln en de Quakers gedragen

Bakkenbaarden

Darwin had ze, de Duitse denker Hegel ook. Later bewezen ze Elvis goede diensten

Kaiser-snor

Wilhelm II was een van de bekendste dragers van de knevel met opgedraaide punten