75 jaar Bevrijding: 6 tactische blunders van de Führer

November 1936: Mussolini als bondgenoot

Als Hitler in 1933 aan de macht komt, beschouwt hij de fascistische dictator van Italië als een groot voorbeeld. In november 1936 spreekt Mussolini over de As Rome-Berlijn, nadat Italië en Duitsland een vriendschappelijk verdrag hebben getekend: de Asmogendheden zijn geboren.

Mussolini droomt ervan om het uitgebreide Romeinse Rijk te herstellen en valt in april 1939 met een groot, maar incompetent leger binnen in Albanië en Griekenland. Daarna besluit hij om door te stoten naar Egypte, maar dat is buiten de Brits-Griekse troepen in de Balkan en de geallieerde troepen in Egypte gerekend.

Hitler moet troepen sturen om zijn Italiaanse bondgenoot van een nederlaag te redden. Dat kost hem waardevolle militaire krachten en vertraagt de inval in de Sovjet-Unie. Operatie Barbarossa start pas in de zomer van 1941, zodat het Duitse leger uiteindelijk in zomeruniformen vast komt te zitten in de strenge Russische winter.

Mei 1940: Het Wonder van Duinkerke

In mei 1940 valt het Duitse leger Nederland, België en Frankrijk binnen. In tien dagen tijd weten Hitlers troepen het Kanaal te bereiken. De Blitzkrieg is geslaagd. Bij Duinkerke zitten de Britten als ratten in de val. De Duitse generaal Ewald von Kleist staat met zijn tank- en twee infanteriedivisies op slechts een paar kilometer van de Britse manschappen. Hij kan in principe Duinkerke binnen een dag innemen.

Hitler beveelt echter om halt te houden bij Grevelingen of Gravelines, langs het riviertje de Aa, om de troepen wat ademruimte te geven na de vermoeiende opmars. Winston Churchill noemt het later ‘het Wonder van Duinkerke’: Hitlers beslissing geeft de Britten de kans om Operatie Dynamo te organiseren, een grootscheepse evacuatie. Viceadmiraal Ramsay weet een gecombineerde vloot samen te brengen van Britse en Franse torpedobootjagers, mijnenvegers, patrouilleschepen, vrachtschepen, plezierboten en zelfs privé-vaartuigjes. Van 26 mei tot 4 juni 1940 kunnen ruim 340.000 militairen met deze armada van meer dan 900 schepen het Kanaal oversteken. Hitlers kans om definitief af te rekenen met het Britse leger, is verkeken.

Zomer 1940: The Battle of Britain

De Slag om Engeland of The Battle of Britain is de luchtoorlog tussen de Duitse Luftwaffe en de Britse Royal Air Force (RAF), die begint op 10 juli 1940 en eindigt op 31 oktober van hetzelfde jaar. Hitler geeft het bevel voor dit luchtoffensief boven Engeland als voorbereiding op een invasie van de Britse eilanden, Operatie Zeeleeuw. De Duitse Luftwaffe valt vliegvelden en fabrieken van de Britse RAF aan. De Duitsers bombarderen startbanen, vliegtuigfabrieken, brandstofvoorraden en commandocentrales en verzwakken zo de Britse luchtmacht. Engeland dreigt te verliezen. Daar ligt de kans voor Duitsland om de oorlog te winnen, nog voor die goed en wel begonnen is. Maar na een Brits bombardement op Berlijn beveelt Hitler dat de Luftwaffe Londen moet bombarderen. De Britse hoofdstad krijgt het zwaar te verduren, maar de RAF kan weer op krachten komen en uiteindelijk de luchtoorlog winnen.

Hitlers ontbrekende inzicht in militaire strategie zorgt ook voor dat de Britse bommenwerpers vrij spel krijgen bij hun strategie om Duitse militaire doelen en fabrieken uit te schakelen. In de nacht van 30 mei op 31 mei 1942 sturen de Britten maar liefst 1000 bommenwerpers naar Keulen voor de eerste Thousand Bomber Raid. In het donker wordt het Duitse afweergeschut zo goed als kansloos en de RAF verwoest die nacht 13.000 gebouwen in Keulen. Dat bombardement op een Duitse stad is het eerste van een hele reeks. De tactiek lukt, tot de Duitse jachtvliegtuigen de bommenwerpers aanvallen als ze landen op de Britse landingsbanen. Hitler wil echter dat vijandelijke vliegtuigen boven Duitsland worden neergehaald, om het moraal van de Duitse bevolking op te vijzelen. Zo krijgen de Britse bommenwerpers vrij spel.

Juni 1941: Operatie Barbarossa

In de roes van zijn successen in het westen besluit Hitler om een campagne tegen de Sovjet-Unie te beginnen. Hij wil Lebensraum voor de Duitsers en gaat er gemakshalve van uit dat de Russen een minderwaardig volk zijn, dat hij vlot kan onderwerpen.

Door met Operatie Barbarossa een nieuw front te openen terwijl Engeland nog niet verslagen is en de Wehrmacht nog niet op volle kracht draait, gaat Hitler tactisch zwaar in de fout. Zijn beslissing is in strijd met alle beginselen van de krijgskunde, die ervan uitgaat dat een tweefrontenoorlog vermeden moet worden. In de winter van 1941 loopt Operatie Barbarossa vast. Het Duitse leger raakt tot een paar kilometer voor Moskou. Aan de oevers van de Wolga wordt het in december 1941 tot staan gebracht door de troepen van Stalin.

De Duitse generaals smeken Hitler om terug te trekken, maar daar wil de Führer niets van weten. Na de winter is het Duitse leger door kou en ontbering sterk verzwakt. In plaats van een nieuw offensief tegen Moskou kiest Hitler er tijdens de zomercampagne van 1942 voor het leger in twee groepen op te breken. De hoofdmacht van Legergroep Zuid trekt richting Baku om de rijke olievelden van de Kaukasus te bemachtigen.

Het Zesde Leger krijgt de opdracht om de stad van Stalin te veroveren. De Slag om Stalingrad begint in juli 1942, maar wordt het keerpunt: de Blitzkrieg-tactiek werkt hier niet en de Duitsers verliezen veld. In de strenge winter die volgt worden de Duitse troepen omsingeld en de soldaten komen om het leven door oorlogsgeweld, honger, uitputting en onderkoeling. Veldmaarschalk Friedrich von Paulus, bevelhebber van het Zesde Leger, geeft zich over met meer dan een kwart miljoen soldaten. De Duitse opmars is voorbij, vanaf 1943 moeten de Duitsers zich steeds verder terugtrekken uit de Sovjet-Unie. Bij de Slag om Stalingrad verliezen de Duitsers naar schatting zo’n 750.000 soldaten.

December 1941: Oorlogsverklaring aan de VS

Na de aanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op 7 december 1941 probeert de Japanse ambassadeur om Joachim von Ribbentrop, Duits minister van Buitenlandse Zaken, te overtuigen om de oorlog te verklaren aan de Verenigde Staten.

De aanval lijkt een onverdeeld succes, maar is het niet: de Amerikaanse vliegdekschepen zijn door een miraculeus toeval die dag niet aanwezig op de basis. De meeste schepen die gezonken zijn, liggen in ondiep water en kunnen gelicht, gerepareerd en gebruikt worden. Bovendien hebben de Japanners de Amerikaanse olie-depots niet gebombardeerd.

Op 8 december verklaart Amerika de oorlog aan Japan. Von Ribbentrop is ervan overtuigd dat het geen goed idee is om grootmacht VS bij de oorlog te betrekken, maar Hitler ziet het anders: hij beschouwt Japan als een onoverwinnelijke bondgenoot die Amerika kan verslaan en zich dan op de Sovjet-Unie zal richten.

Op 11 december verklaart Hitler de VS de oorlog. Hij gaat ervan uit dat de Amerikaanse troepen naar Azië zullen gaan, maar president Roosevelt stuurt het grootste deel van zijn leger naar Europa. Hitler heeft bovendien een economische en al snel ook militaire supermacht als vijand gekozen: de Amerikaanse productie van vliegtuigen stijgt van 6000 in 1940 tot 47.000 in 1942 en tot 100.000 tegen het einde van de oorlog. Het Amerikaanse leger telt 7 miljoen mannen en vrouwen in 1943.

Juni 1944: Uitslapen op D-day

In de vroege ochtend van 6 juni 1944 landen de Amerikaanse, Canadese en Britse militairen op de stranden van Normandië. Het wordt de grootste amfibische invasie uit de geschiedenis: D-day, de start van Operatie Overlord om West-Europa te bevrijden van de Duitsers. In Oost-Europa zijn ze al aan het verliezen van de Sovjet-Unie. Twee dagen eerder is Rome door de geallieerden bevrijd.

Terwijl een van de grootste invasies uit de wereldgeschiedenis in volle gang is, ligt Hitler uit te slapen in zijn verblijf in Beieren. De landing komt als een grote verrassing voor de Duitsers, ook al weten ze al maanden dat er een invasie zit aan te komen. Door de slechte weersvoorspellingen gaan ze er niet van uit dat er die dag een aanval zal worden ingezet. Gold, Juno, Sword, Omaha en Utah zijn de vijf codenamen van de geallieerde invasiezones over een kuststrook van 80 kilometer. Op Omaha Beach verliezen de Amerikanen bijna 4000 mannen die ochtend, ze stoten op tegenstand van de Duitse infanteriedivisie. Op Juno raken de Canadezen ook in de problemen, maar op Gold, Sword en Utah verlopen de landingen vlot.

Rommel is op dat moment in Duitsland om de verjaardag van zijn vrouw te vieren en veel hoge officieren zijn in Rennes om de strategie voor de nakende invasie te bespreken. Hitler slaapt, niemand durft hem wakker te maken en in die chaos gaan kostbare uren verloren om de invasie af te slaan. Als de Führer het nieuws hoort, is hij ervan overtuigd dat D-day slechts een afleidingsmanoeuvre is en dat de ‘echte’ invasie zal gebeuren bij Calais, waar veel Duitse troepen verzameld zijn. Een echte tegenaanval komt er niet: Hitler weigert versterkingen naar Normandië te sturen in afwachting van de eigenlijke invasie. Als die versterking toch arriveert, is de kans verkeken om de geallieerden nog in zee terug te dringen.

De oorlog lijkt zo goed als over, maar het Duitse offensief in de Ardennen van december 1944 tot januari 1945 vertraagt de geallieerde opmars en verlengt de oorlog met zes maanden. Op 30 april pleegt Hitler zelfmoord in de Berlijnse bunker waar hij zich heeft verschanst. Begin mei nemen de Russische troepen de stad in. Op 7 en 8 mei capituleert het Derde Rijk uiteindelijk.