De koffieprijs stijgt verder, terwijl hij al historisch hoog is. Hoe komt dat, en gaat de Belg nu minderen? ‘Koffie zit nu eenmaal in onze cultuur’, zegt landbouweconoom Xavier Gellynck.
‘De prijs is altijd het resultaat van vraag en aanbod’, zegt professor landbouweconomie Xavier Gellynck (UGent). ‘ In het geval van koffie is de vraag makkelijk te voorspellen: naarmate de levensstandaard stijgt, gaat de koffieconsumptie de hoogte in. Dat zien we in China en de rest van Zuidoost-Azië. In de westerse landen hebben de populaire koffiecapsules van onder meer Nespresso de voorbije jaren een enorme boost gegeven aan het thuisverbruik, met stijgingen tot 600 procent.’
Maar terwijl de wereldwijde vraag naar koffie is toegenomen, is het aanbod teruggevallen, vooral vanwege mislukte oogsten. Gellynck: ‘In Brazilië, de belangrijkste koffie-exporteur, heeft vorst vorig jaar de koffieplanten beschadigd. Ook enkele Zuidoost-Aziatische landen kampten vorig seizoen met slechte oogsten, en voor dit jaar ziet het er niet beter uit.
Op zich is een mislukte oogst toch geen nieuw gegeven?
Xavier Gellynck: Zeker niet, maar door de klimaatverandering doen uitzonderlijke weersomstandigheden zich wel veel frequenter voor. Dat vergroot de onzekerheid, en doet de prijzen stijgen.
In Financial Times vertelde Giuseppe Lavazza, voorzitter van de Italiaanse koffiegroep Lavazza, dat vooral de prijs van de robusta-bonen spectaculair stijgt. Die worden gebruikt in espresso en oploskoffie. In België drinken wij vooral arabica. Wil dat zeggen dat wij aan de grootste prijsstijgingen ontsnappen?
Gellynck: Dat is helaas een illusie. Het klopt dat in ons land vooral de iets duurdere en minder bittere arabica-bonen worden gebruikt. Maar ook de prijs van de arabica, die de grootste volumes van de wereldwijde koffiemarkt uitmaakt, gaat de hoogte in. De arabicabonen worden trouwens grotendeels geteeld in dezelfde regio’s als de aobustabonen, dus de problemen zijn dezelfde. Je kunt gerust stellen dat de prijsstijging geldt voor alle koffiesoorten.
Er zijn ook de aanvallen van de Houthi-rebellen in de Rode Zee. Om die te ontwijken varen schepen sinds oktober 2023 niet meer door het Suezkanaal, maar kiezen ze voor de langere route rond Afrika. Zorgen ook die verhoogde transportkosten voor duurdere koffie?
Gellynck: Hoe vervelend ook, het effect daarvan op de koffieprijs is volgens mij eerder beperkt. Alleen wie bonen afneemt uit Azië en Oost-Afrika heeft er last van, en er is wel degelijk een alternatief. Die route is langer en vraagt dus meer tijd, maar omdat de getransporteerde volumes zo groot, zijn zal de impact daarvan op de koffieprijs uiteindelijk miniem zijn.
U verwacht een grotere prijsimpact van de nieuwe EU-wetgeving die ingaat op 1 januari 2025. Die bepaalt dat koffie en zes andere producten, waaronder cacao en palmolie, niet meer mogen worden ingevoerd in de Europese Unie wanneer ze zijn geteeld in ontbossingszones.
Gellynck: Voedingsbedrijven zullen moeten nagaan waar de producten die ze inkopen precies worden verbouwd, om te kunnen garanderen dat ze niet afkomstig zijn uit gebieden die getroffen zijn door ontbossing. Zoals alle bijkomende regelgeving brengt dat inderdaad extra kosten met zich mee.
Volgens Guiseppe Lavazza is slechts 20 procent van de boeren klaar om aan die wetgeving te voldoen, en zullen alle Europese koffiebranders hun bonen moeten kopen in Brazilië, het enige land dat voorbereid is op de implementatie van die EU-regelgeving.
Gellynck: Het klopt dat Brazilië zich al aan de Europese regelgeving heeft aangepast, en heeft voorzien in controlerende en certificerende instanties. Maar dat hoeft ook niet te verbazen: Brazilië is met voorsprong de grootste koffie-exporteur ter wereld.
Uiteindelijk is het de consument die de meerprijs betaalt. Hoe groot zal de impact zijn op de prijzen in de supermarkt, de speciaalzaak en de koffiebar?
Gellynck: In minder dan twee jaar tijd is de koffieprijs al met 15 à 20 procent toegenomen, en op de termijnmarkt is de verwachting dat die prijs verder zal doorstijgen. Ik acht de kans dan ook groot dat de onderhandelingen tussen de koffiebranders en de grootdistributie in het najaar tot nieuwe prijsverhogingen zullen leiden, maar een percentage durf ik daar niet op te plakken.
Bestaat dan niet het risico dat we minder koffie gaan verbruiken?
Gellynck: België heeft een sterke koffiecultuur. Wij gaan niet massaal overschakelen op thee. Ik vermoed dat de Belg aan zijn koffie zal blijven vasthouden, ook al wordt hij een stuk duurder. Hoogstens zullen we buitenshuis eens een kopje minder drinken. Tenslotte gaat het bij de meeste mensen al bij al om een beperkte hap uit hun budget, als je weet dat dranken en voeding voor de gemiddelde middenklasser goed zijn voor 12 à 13 procent van zijn inkomen.
En er bestaat ook zoiets als een ‘substitutie-effect’. Het geld dat we nu met veel plezier uitgeven in hippe koffiebars met vakkundige barista’s spendeerden we vroeger misschien in cocktailbars waar een drankje minstens 15 euro kost. Voor die prijs heb je toch al een paar dure koffies.