Gelauwerd wiskundige, lid van de American Philosophical Society, notoir filantroop en ‘de slimste miljardair ter wereld’ volgens de Financial Times. Dat was de in New York overleden Jim Simons (86).
De nummer 55 op de Forbes-lijst van rijksten der aarde komt uit Boston. Als enig kind van de eigenaar van een schoenfabriekje. De jongen raakt dankzij verbluffende ingangsexamens voor de afdeling wiskunde binnen op het selectieve Massachusetts Institute of Technology (MIT). Drie jaar later is hij er klaar. Met een vriend rijdt hij op een scooter helemaal naar de Colombiaanse hoofdstad Bogota.
Volle maan
Doctoreren doet Simons in Berkeley. Ook dat zit er na drie jaar op en hij gaat dan doceren aan het MIT en Harvard. Het National Security Agency (NSA) engageert de bolleboos om midden in de Koude Oorlog vijandige codes te breken. ‘Halftijds werken voor hen, halftijds mijn eigen onderzoek doen en goed betaald worden. Een makkelijke keuze.’
Klanten betaalden fortuinen om te mogen beleggen.
Lang duurt dat niet. De briljante codekraker brandt de Vietnamese oorlogsretoriek van de hoogste NSA-ijzervreter publiekelijk af. Meteen staat hij op straat. De Stony Brook University op Long Island haalt Simons binnen als departementshoofd wiskunde. ‘Ze zeiden: “U bent de enige die deze baan echt wil.” Het was namelijk een verloederde afdeling.’ Maar Simons maakt er iets van en ontpopt zich – de specialismen geometrie en topologie verzoenend – als een sensationele wiskundige.
In 1978, op zijn veertigste, houdt hij er tot verbijstering van collega’s mee op. In een kantoortje in een winkelcentrum, tussen een pizzatent en een klerenzaak, gaat hij als belegger op zoek naar de steen der wijzen. Lang voor computers en algoritmen de markten domineren, zweert hij bij door data gevoede modellen. Niet alleen historische prijzen, ook info over oogsten, het weer, verkiezingen, conflicten… Als een vroedvrouw vertelt dat zij overuren draait bij volle maan, onderzoekt hij of sterren de koersen beïnvloeden. Quod non. ‘In het begin verdiende ik een beetje door puur geluk, later zag ik echte patronen.’ Renaissance komt op dreef als Simons er knappe wiskundigen zoals hij bijhaalt, cryptograven, programmeurs, maar vooral geen beursspecialisten.
Passief beleggen: ‘Soms is het beter om je beleggingen maandenlang niet te checken’
66 procent rendement
Aanvankelijk negeert Wall Street de weirdo, net als Einstein steevast zonder kousen (’Altijd een gedoe, die sokken’). Maar dan wordt zijn paradepaard, het hefboomfonds Medallion, een op hol geslagen bingokast. Dertig jaar lang – afgezien van een slecht 1989 – haalt het fonds een verbluffend jaarrendement van gemiddeld 66 procent. De miljarden klotsen tegen de plinten. Klanten betalen fortuinen om er te mogen beleggen: 5 procent vaste vergoeding per jaar plus 44 procent van hun winst. Niemand vraagt meer.
De minzame maar mediaschuwe miljardair stelt ook alles in het werk, inclusief rechtszaken, om zijn volautomatische tradingsystemen af te schermen. In 2009 laat hij het beheer van Renaissance over aan zijn partner Robert Mercer. Maar die Trumpfan – Simons blijft altijd een doordesemd Democraat – staat graag in de spots. Te laat schuift de academicus hem weer opzij. De belastingdienst licht de doopceel van Renaissance en die moet finaal 7 miljard dollar aan ontdoken belastingen betalen.
Aan de bedelstaf raakt de goedlachse, excentrieke kettingroker geenszins met een eigen vermogen van 31,4 miljard dollar. Hij vliegt met een Gulfstream G450, koopt op leeftijd een bootje van 100 miljoen dollar – de Archimedes – en resideert op een landgoed van 7 hectare op Long Island of in een peperdure flat op de New Yorkse Fifth Avenue.
Maar de wiskundige – hij begraaft twee van zijn zonen na een fiets- en duikongeval – besteedt bij leven ook ruim 8 miljard dollar aan goede doelen. Een half miljard gaat naar Stony Brook, 100 miljoen naar Nepalese ziekenhuizen, kapitalen naar wetenschappelijk onderzoek en een stichting voor beter wiskundeonderwijs. Want hoe je het ook draait of keert: ‘Rekenen en cijfers bepalen alles.’
