Van leefloners tot ChatGPT als therapeut: herlees onze beste factchecks van 2025

Als doorgewinterde factcheckers zijn we wel wat gewoon als het op fake news aankomt. Dat het steeds vaker onze wereldleiders zelf zijn die de desinformatie verspreiden die wij onderzoeken, went hopelijk nooit.

Ook dichter bij huis blijven we uitspraken van politici op hun waarheidsgehalte controleren. Een grove overdrijving, foute veralgemening, opgeblazen cijfer, een claim op basis van een gemanipuleerd beeld of geluid? De factcheckers van Knack gaan op zoek naar de ware toedracht.

Ook over gezondheid doen heel wat  misleidende of ronduit onjuiste beweringen de ronde. Flossen tegen beroertes? Als kankerpatiënt hervallen door chemotherapie? Wij blijven feit en fictie voor u scheiden. Iedere dag opnieuw.

Veel plezier met de beste factchecks van de voorbije drie maanden.

1. Factcheck: een langdurig werkloze die een hoger pensioen krijgt dan iemand die 40 jaar heeft gewerkt, kan dat?

In een radio-interview heeft Kamerfractieleider voor N-VA Axel Ronse het over ‘die Waalse dame die haar hele leven werkloos was en 220 euro netto pensioen meer overhoudt dan haar vriendin die haar hele leven keihard heeft gewerkt’. De vergelijking blijkt gebaseerd op een situatie uit 2017.

Volgens de nu geldende regels zouden de pensioenen van de twee dichter bij elkaar liggen, maar het grote verschil in gewerkte jaren zou zich niet weerspiegeld zien in het pensioenbedrag.

2. Factcheck: nee, deze beelden tonen geen Israëlische soldaten die een Palestijns meisje neerschieten

Op sociale media circuleren beelden van een jonge vrouw die omringd is door enkele gewapende mannen. Volgens socialemediagebruikers schieten Israëlische soldaten de vrouw neer. Dat klopt niet. De video circuleert al sinds 2015 en toont een protestactie van een theatergezelschap in Ramallah.

3. Factcheck: nee, DPG Media liet zich niet betalen door USAID

Op sociale media circuleert de bewering dat het Belgische mediabedrijf DPG Media financiering ontving van het Amerikaanse agentschap voor ontwikkelingshulp USAID. Dat klopt niet. DPG ontving een lening van de Europese Investeringsbank voor de ontwikkeling van digitale technologieën. Van financiering door USAID is geen sprake.

4. Factcheck: versterkt ziek worden nu wél of niet het immuunsysteem van kinderen?

Volgens een populair Instagramaccount zouden kinderen die tijdens de eerste levensjaren vaak ziek worden, later meer risico lopen op ernstigere infecties. Dat zou een recente wetenschappelijke studie aantonen, maar immunologen waarschuwen voor een verkeerde interpretatie van die studie.

‘Af en toe ziek zijn op jonge leeftijd is wél bevorderlijk voor het immuunsysteem. De resultaten van het bewuste onderzoek mogen niet worden veralgemeend omdat een deel van de in de studie gevolgde kinderen zo extreem vaak ziek was dat je kunt vermoeden dat ze een onderliggend immuniteitsprobleem hebben.’

5. Factcheck: geeft de federale overheid 16 miljard euro aan ‘kortingen’ aan Belgische bedrijven?

In een interview in De Zondag vertelde Vlaams Parlementslid Jos D’Haese (PVDA) dat Belgische bedrijven jaarlijks ‘16 miljard euro aan kortingen op socialezekerheidsbijdragen’ krijgen. Volgens de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid bedragen de ‘echte RSZ-kortingen’ eerder 4,9 miljard euro. Bedrijven krijgen wel nog andere belastingvoordelen, maar volgens experts vallen die niet onder de ‘kortingen op socialezekerheidsbijdragen’ waar D’Haese over spreekt.

6. Factcheck: Duitse stroomprijzen zijn bij de hoogste ter wereld

Volgens het Duits-Belgische Europarlementslid Irmhild Boßdorf (AfD) zou Duitsland de duurste elektriciteit ter wereld hebben. Dat zou een grote impact hebben op Duitse bedrijven. De bronnen waarnaar ze verwijst tonen aan dat haar stelling klopt voor gezinnen tijdens de eerste maanden van 2024.

Voor bedrijven is de situatie momenteel genuanceerder, en voor absolute uitspraken bestaan er onvoldoende recente data. Voor bedrijven zijn de Duitse stroomprijzen momenteel niet structureel hoger dan die in de rest van Europa, zeggen experts.

7. Factcheck: nee, Fauci zei niet dat de meeste slachtoffers van de Spaanse Griep veroorzaakt werden door mondmaskers

Online circuleert de stelling dat tijdens de Spaanse Griep de meeste slachtoffers vielen door bacteriële longontstekingen, veroorzaakt door mondmaskers. Dat zou blijken uit een studie die onder meer door de Amerikaanse immunoloog Anthony Fauci werd geschreven. Maar dat klopt niet.

In de studie valt het woord mondmaskers niet. Bacteriële longontstekingen waren inderdaad de belangrijkste doodsoorzaak tijdens de Spaanse Grieppandemie, maar die waren zo dodelijk omdat de longen van de slachtoffers al door het griepvirus waren aangetast.

8. Factcheck: geen oorzakelijk verband aangetoond tussen flossen en minder kans op beroerte

‘Flossen kan risico op beroerte met 44 procent verminderen’, zo lazen we op de website van The Sun. Experts wijzen op het belang van een goede mondhygiëne. Maar er is geen oorzakelijk verband aangetoond tussen flossen en minder kans op beroerte. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.

9. Factcheck: ja, gezin van leefloners kan meer dan 4000 euro per maand aan uitkeringen ontvangen

Als meerdere leefloners in één gezin wonen, dan kunnen ze hun uitkeringen combineren, waardoor hun maandinkomen kan oplopen tot meer dan 4000 euro, stelt Vlaams Parlementslid Tomas Roggeman (N-VA). In bepaalde gevallen klopt dat. Het kersverse Arizona-regeerakkoord voorziet in een cumulplafond voor uitkeringen, al worden in de tekst geen concrete bedragen of situaties genoemd.

10. Factcheck: nee, chemotherapie vergroot kans op herval bij borstkanker niet

‘Chemotherapie vergroot risico op terugkeer (borst)kanker’, zo lazen we op de website ABC Gezondheid. Experts verwijzen naar grootschalige klinische studies waaruit juist blijkt dat chemotherapie de overlevingskansen bij borstkanker significant kan vergroten en de kans op herval verkleinen. We beoordelen de stelling als onwaar.

11. Factcheck: geen bewijs dat de Verenigde Staten 350 miljard dollar gespendeerd hebben aan oorlog in Oekraïne

De Amerikaanse president Donald Trump herhaalde de afgelopen weken verschillende keren dat de Verenigde Staten 350 miljard dollar hebben besteed aan steun voor Oekraïne. Maar daar is geen bewijs voor. Uit officiële rapporten blijkt dat de VS tussen de 180 en de 200 miljard dollar hebben gespendeerd aan Oekraïne.

12. Factcheck: nee, ChatGPT biedt geen betere therapie dan een psycholoog

‘Einde van de psycholoog? ChatGPT biedt nu al betere therapie’, zo lazen we op de website Scientias. Uit onderzoek blijkt dat proefpersonen antwoorden van ChatGPT op hypothetische stellingen vaak beter vinden dan die van therapeuten. Maar dat betekent niet dat ChatGPT betere therapie biedt. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.