Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Indiase econoom Amartya Sen is niet overleden Een Twitteraccount met de naam van econome Claudia Goldin kondigt aan dat de Indiase econoom Amartya Sen overleden is. Dat klopt niet. Het nieuws werd ontkend door de dochter van Sen. Het profiel werd aangemaakt door meesterhoaxer Tomasso Debenedetti.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, vrouwen hebben het sneller koud dan mannen ‘Onderzoek toonde aan dat vrouwen het, door een verschil in hormoonhuishouding, wel degelijk sneller koud hebben dan mannen’, zo lazen we in De Telegraaf. Dat klopt, al spelen nog meer factoren mee. We beoordelen de stelling als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: Oekraïense postzegel met oud-SS'er is vervalst Op sociale media circuleert een afbeelding van een Oekraïense postzegel, met daarop de afbeelding van Yaroslavl Hunka, een oud-SS’er. Maar de afbeelding is vervalst.
Factcheck Factcheck Factcheck: Video die moet bewijzen dat maanlanding in scène is gezet, toont filmopname en oude NASA-video Op sociale media circuleert een video waaruit zou moeten blijken dat de maanlanding in scène is gezet. De compilatievideo toont echter de opnames van de film ‘First Man’, en een ruimtewandeling van 2 astronauten in 1972.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen valse maanlanding, het is een simulatie Online circuleert een video waarvan sommige socialemediagebruikers denken dat het een valse ruimtewandeling voorstelt die gepresenteerd werd als een echte ruimtewandeling. Dat klopt niet. De video is een enscenering van een ruimtewandeling uit 1966, uitgezonden door de Amerikaanse zender CBS. Maar in tegenstelling tot wat de socialemediagebruikers stellen, werd in de uitzending ook verduidelijkt dat het om een enscenering ging.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Nieuw-Zeelandse oud-premier Jacinda Ardern heeft niet opgeroepen tot censuur Volgens socialemediagebruikers en een alternatieve nieuwssite zou de Nieuw-Zeelandse oud-premier Jacinda Ardern in een speech gezegd hebben dat censuur noodzakelijk is om de vrijheid van meningsuiting te kunnen beschermen. Dat klopt niet. Ardern zegt dat ze de strijd tegen desinformatie wil opvoeren en dat ze daarvoor oplossingen ziet in diplomatie en dialoog. Over censuur spreekt ze niet.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, foto toont Franse zendmast die in brand is gestoken, maar niet duidelijk of die diende voor 5G Online circuleert een foto van wat een vernielde 5G-zendmast in Frankrijk zou zijn. Socialemediagebruikers stellen dat de toren werd vernietigd door tegenstanders van 5G. Ons onderzoek wijst uit dat de zendmast op 2 november inderdaad in brand werd gestoken door relschoppers, maar of de zendmast diende voor 5G is niet duidelijk.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, niet de vaccins maar hittegolven zorgden tijdens de zomer van 2022 voor oversterfte Tijdens de zomer van 2022 was er een hoge graad van oversterfte in Europa. Onderzoekers wijzen hittegolven aan als deeloorzaak. Socialemediagebruikers stellen dat in vraag en wijzen naar de coronavaccins. Daar is volgens wetenschappers niets van aan. Door klimaatverandering neemt het aantal hitteslachtoffers toe. Vaccins verlagen net de mortaliteit.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video waarin Joe Biden wordt uitgejouwd is gemanipuleerd Op sociale media circuleert een video waarin de Amerikaanse president tijdens een persconferentie wordt uitgejouwd. Maar het geluid van de video is gemanipuleerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, John Kerry vindt hongersnood niet 'prima' om klimaatcrisis tegen te gaan Een alternatieve nieuwssite kopt dat de speciale klimaatgezant van Amerikaans president Joe Biden zou vinden dat hongersnood een 'prima' oplossing is om het klimaat te redden. Dat heeft hij nooit gezegd. Kerry wijst innovatie in de landbouw als oplossing aan.
Factcheck Factcheck Factcheck: Nee, deze uitspraak van Julian Assange ging niet over de oorlog in Oekraïne maar over die in Afghanistan Socialemediagebruikers schrijven een uitspraak over de oorlog in Oekraïne toe aan WikiLeaks-oprichter Julian Assange. Maar uit de video waarnaar ze verwijzen, blijkt dat Assange niet echt correct wordt geciteerd. Bovendien is de video gemaakt tijdens een anti-oorlogsbetoging in 2011 en gaat Assanges uitspraak niet over de oorlog in Oekraïne maar over die in Afghanistan.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, sterftecijfers voor Nieuw-Zeeland zijn niet 'ongeëvenaard' Volgens een Amerikaanse psycholoog zouden de sterftecijfers voor Nieuw-Zeeland en het aantal mensen met een beperking het voorbije jaar sterk gestegen zijn. De geboortecijfers zouden dan weer stevig gedaald zijn. De man wijt dat onder meer aan de coronavaccins. Maar de cijfers waarop hij zich baseert, zijn misleidend.
Factcheck Factcheck Factcheck: het is overdreven dat onze landbouw wereldwijd de meest duurzame zou zijn ‘Onze landbouw is de meest duurzame wereldwijd’, zo stelde Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) in Krant van West-Vlaanderen. Dat klopt deels, maar het is overdreven. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze autobestuurder werd niet beticht van kinder- en orgaanhandel Op sociale media circuleert een video waarin te zien is hoe Oezbeekse politieagenten 25 kinderen uit een kleine auto halen. Volgens socialemediagebruikers was het de bedoeling van de bestuurder om de kinderen seksueel te misbruiken en hun organen te verhandelen. Dat klopt niet. De vrouw die de auto bestuurde, was een lokale leerkracht die de kinderen van en naar school voerde.
Factcheck Factcheck Factcheck: bericht over rechtszaak Jamie Oliver tegen McDonald’s is oude hoax Online wordt het bericht gedeeld dat de Britse tv-kok Jamie Oliver een rechtszaak zou hebben aangespannen tegen fastfoodketen McDonald’s en die zou hebben gewonnen. Het blijkt te gaan om een onjuist bericht dat al jaren rondgaat en nu opnieuw circuleert.
Factcheck Factcheck Factcheck: video met boodschap ‘Glory to Urine’ is vervalst Op het internet circuleren beelden die een videoprojectie in New York zouden tonen waarin de woorden ‘Glory to Urine’ te zien zijn. Het gaat om een bewerkte video.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, aanrijding van twee politieauto's is geen protest tegen lage-emissiezone Op sociale media circuleert een video van een Britse man die met een militair voertuig twee politiewagens zou aanrijden, als protest tegen de ultralage-emissiezones. Dat klopt niet. De man reed enkele voertuigen aan na een hoogoplopende ruzie met zijn vriendin.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen niet de recente overstromingen in Libië, maar een tsunami in Indonesië Op sociale media wordt een video gedeeld die gemaakt zou zijn in Libië, waar recent zware overstromingen een ravage aanrichtten. Dat klopt niet: het gaat om beelden gemaakt tijdens een tsunami in Indonesië in 2018.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze videobeelden zijn niet in Libië gemaakt Op sociale media gaat een filmpje rond waarin de verwoestende storm te zien zou zijn die Libië onlangs trof. Maar de beelden zijn zeker niet allemaal in Libië gemaakt: het gaat om een compilatie van filmpjes waarin natuurrampen te zien zijn die eerder en elders gebeurden.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, ‘kikkerlogo’ betekent niet dat een voedingsmiddel onkruidverdelger bevat Op sociale media wordt gewaarschuwd voor een logo met een kikker: het zou betekenen dat een voedingsmiddel de onkruidverdelger atrazine bevat. Dat klopt niet: het bewuste logo is dat van de Rainforest Alliance. Het geeft aan dat een voedingsmiddel op een duurzame manier is geproduceerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: chocolademelk kan even doeltreffend zijn als hersteldrankjes * Wie zei het? Fairebel* Is het waar? Uit gesprekken met experts blijkt dat magere (chocolade)melk even doeltreffend kan zijn na het sporten als hersteldrankjes. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Oekraïense oud-minister van Defensie niet aan de Côte d’Azur gespot Online circuleert een foto van de ontslagen Oekraïense minister van Defensie Oleksij Rezkinov op een jacht. Sommige socialemediagebruikers zien er een bewijs in dat de oud-minister een luxueus leventje aan de Côte d’Azur leidt. Het gaat echter om een oude foto, die in het Turkse Istanbul is genomen en die in 2020 op Facebook werd geplaatst.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen verband tussen vloeken en intelligentie ‘Vloeken is een teken van intelligentie’, zo lazen we in Metro. Maar dit is een verkeerde interpretatie van wetenschappelijk onderzoek. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: niet bewezen dat vogels die op een lithiumveld landen binnen enkele minuten sterven Volgens een populair bericht op sociale media zouden vogels die landen op een lithiumveld, binnen enkele minuten sterven. Studies tonen aan dat de lithiumwinning een negatieve invloed heeft op het leefmilieu, maar voor de claim over vogels bestaat geen bewijs.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, niet alleen Belgen mogen gemeenteambtenaar zijn In een folder die de lokale afdeling van Vlaams Belang heeft verspreid in de gemeente Puurs-Sint-Amands wordt gesteld dat, volgens de Grondwet, alleen Belgen gemeenteambtenaar mogen zijn. Dat klopt niet. EU-onderdanen hebben altijd toegang tot betrekkingen in overheidsdienst. Voor niet-Belgen die van buiten de EU komen stelt de Grondwet dat de wetgever uitzonderingen kan vastleggen.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat klimaatactivisten verantwoordelijk zijn voor de bosbranden op Griekenland Volgens socialemediagebruikers en de Amerikaanse opiniemaker Alex Jones zouden de bosbranden in de Griekse regio Evros aangestoken geweest zijn door 'linkse klimaat- en milieuactivisten' en 'klimaatterroristen'. Daar is geen bewijs voor. Momenteel wijst het onderzoek in de richting van een natuurlijke oorsprong zoals een blikseminslag.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, de oppervlakte verwoest door natuurbranden in Europa neemt af De Deense statisticus Bjorn Lomborg heeft op sociale media een grafiek gedeeld die moet aantonen dat de oppervlakte die getroffen wordt door bosbranden in Europa nu kleiner is dan het gemiddelde van de afgelopen decennia. De grafiek klopt, maar de conclusie die hij uit deze en soortgelijke grafieken trekt, rammelt. Klimaatverandering heeft wel degelijk invloed op bosbranden in Europa, blijkt uit studies en een rapport van de Europese Commissie.
Factcheck Factcheck Factcheck: 'nee' zeggen is voor vrouwen soms moeilijker ‘Vrouwen hebben meer moeite met “nee” zeggen’, zo lazen we in Goed Gevoel. Daar zijn aanwijzingen voor, al is wel nuance nodig. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: ‘UFO-filmpje’ is geen gelekte militaire video, maar een 3D-simulatie Een video van een metalen buisvormige structuur die in de lucht zweeft, blijkt afkomstig van een TikTok-account dat 3D-simulaties post. Het toont geen gelekte militaire video van een UFO die boven Alaska zou zijn neergeschoten, zoals berichten op sociale media ons willen doen geloven.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit ‘kikkerlogo’ betekent niet dat een voedingsmiddel mRNA bevat Op sociale media wordt gewaarschuwd voor een logo met een kikker: het zou betekenen dat een voedingsmiddel messenger-RNA (mRNA) bevat. Dat klopt niet: het bewuste logo is dat van de Rainforest Alliance. Het geeft aan dat een voedingsmiddel op een duurzame manier is geproduceerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, niet al deze landen verboden gendertransitie-operaties voor minderjarigen Op sociale media gaat een quote van de Canadese psycholoog Jordan Peterson rond met een lijst Europese landen die gendertransitie-operaties voor minderjarigen zouden hebben gebannen. Maar dat is niet voor alle landen op die lijst het geval.
Factcheck Factcheck Factcheck: niet bewezen dat je bloeddrukverlagers beter ‘s avonds inneemt Een online artikel titelt dat het beter is om bloeddrukverlagende medicijnen ‘s avonds in te nemen. Het stuk baseert die conclusie op de resultaten van één onderzoek, waarvan de bevindingen door een recentere studie zijn weerlegd. Volgens cardiologen is er tot nu toe geen reden om aan te nemen dat het een verschil maakt op welk moment bloeddrukverlagers worden ingenomen.
Factcheck Factcheck Factcheck: tussen de 10 en 100 plasticdeeltjes per liter flessenwater ‘Een liter water, verpakt in plastic flessen, bevat gemiddeld tussen de 2 en 44 plasticdeeltjes’, zo lazen we in De Telegraaf. Een onderschatting, zo blijkt uit recent onderzoek. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden bewijzen niet dat de bosbranden op Hawaï zich onnatuurlijk verspreid hebben Volgens socialemediagebruikers uit binnen- en buitenland zouden beelden bestaan die bewijzen dat de bosbranden op het Hawaiiaanse eiland Maui 'vreemd' en 'onmogelijk' zijn. Maar onderzoek toont net aan dat ellipsvormige branden de norm zijn wanneer de verbrande gebieden uit grotendeels dezelfde vegetatie bestaan.
Factcheck Factcheck Factcheck: krantenkop over ‘asymptomatische klimaatopwarming’ is vervalst Volgens een screenshot dat op sociale media wordt gedeeld, zou The Irish Independent hebben geschreven dat Ierland last heeft van ‘asymptomatische klimaatopwarming’. Dat zou verklaren waarom de maand juli in Ierland koud was, terwijl het in grote delen van de wereld juist erg heet was. Het screenshot met de vermeende Irish Independent-krantenkop blijkt vervalst.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, bosbranden in de VS zijn niet minder verwoestend geworden Volgens een alternatieve nieuwssite zou er in de Verenigde Staten nu veel minder oppervlakte door bosbranden verwoest worden dan tijdens het interbellum. De data waarop die nieuwssite steunt, is evenwel onbetrouwbaar. De laatste vijftig jaar is de oppervlakte die bosbranden in de VS hebben verwoest net toegenomen, zo blijkt uit data van de bevoegde overheidsdienst.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Zweden heeft zich niet teruggetrokken uit de Europese Green Deal Op alternatieve media circuleert het bericht dat Zweden zich uit de Europese Green Deal heeft teruggetrokken. Dat klopt niet. De Zweedse regering veranderde recent haar energiebeleid maar van een terugtrekking uit de Green Deal is geen sprake. Dat bevestigen zowel de Europese Commissie als de Zweedse regering.
Factcheck Factcheck Factcheck: constant je buik inhouden kan slecht zijn voor gezondheid ‘Je buik inhouden is slecht voor je gezondheid’, zo lazen we in De Telegraaf. Wie dat constant doet, kan inderdaad klachten krijgen, maar af en toe je buik intrekken kan geen kwaad. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: niet alle bacteriën groeien beter op synthetische stoffen ‘Bacteriën groeien 2000 keer sneller in synthetisch textiel dan op katoen’, zo lazen we in Het Nieuwsblad. Maar uit onderzoek blijkt dat enkel bepaalde bacteriën, die storende geuren veroorzaken, beter groeien op synthetische stoffen. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de bosbranden op Rhodos werden niet aangestoken om windmolens te kunnen bouwen Een Duitse alternatieve nieuwssite stelt dat de bosbranden op Rhodos zijn aangestoken om plaats te maken voor nieuwe windmolenparken. Dat is fout. Er zijn geen windmolenparken gepland in dat gebied.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze foto’s van Indiase koppels in vervuilde rivier zijn nep Op sociale media gaan foto’s viraal van jonge Indiase koppels die poseren in een rivier vol afval. De foto’s blijken fake: ze zijn het werk van een ‘visuele kunstenaar’ die eerder al soortgelijke fotoreeksen maakte met de hulp van artificiële intelligentie.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, het WEF en Yuval Noah Harari willen complotdenkers niet 'elimineren' Volgens verschillende alternatieve media hebben het World Economic Forum (WEF) en de Israëlische historicus Yuval Noah Harari gezegd dat ze complotdenkers zouden willen 'bannen en elimineren'. Bronnen voor die citaten worden echter niet vermeld en zijn nergens terug te vinden.
Factcheck Factcheck Factcheck, ja, mensen die actiever zijn hebben een hogere pijngrens * Wie zei het? Metro* Is het waar? Volgens Noorse onderzoekers heeft fysieke activiteit invloed op je pijntolerantie. En dat klopt, zeggen experts. Beweging helpt bij het verdragen van pijn en kan pijn zelfs tegengaan. We beoordelen de stelling dan ook als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, het helpt tegen vermoeidheid om je hoofd in de vriezer te stoppen * Wie zei het? De Telegraaf * Is het waar? Volgens experts klopt het dat je je wakkerder voelt als je jouw hoofd even in een diepvriezer stopt. Maar van een langdurig effect is geen sprake. We beoordelen de stelling daarom als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat een elektrische auto de brand op het vrachtschip voor de Waddeneilanden heeft veroorzaakt Verschillende media hebben gemeld dat de zware brand op een schip voor de kust van de Nederlandse Waddeneilanden zou zijn ontstaan door een elektrische auto. Die conclusie blijkt voorbarig en is waarschijnlijk gebaseerd op de verkeerde interpretatie van een uitspraak van een woordvoerster van de Nederlandse kustwacht. De oorzaak van de brand is op dit moment nog niet bekend.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze tv-reportage verspreidt geen leugens over de temperatuur op Corsica Volgens Twitterposts zou een Franse tv-reportage liegen over de temperaturen op Corsica. Op beelden van de zender zien we ‘32°C’, terwijl de reportage ons zou voorhouden dat het 42 graden warm is op het Franse eiland. Van leugens blijkt geen sprake: de reportage vermeldt wel degelijk de 32 graden (aan de kust), terwijl de 42 graden op een ander tijdstip en op een warmere plaats (in het binnenland) werd opgemeten.
Factcheck Factcheck Factcheck: virale afbeelding met Armand Pien bewijst niet dat weerbericht nu ander advies geeft dan 40 jaar geleden Op sociale media doet een afbeelding de ronde die suggereert dat voormalig VRT-weerman Armand Pien in 1982 zou hebben gezegd dat 32 graden ‘lekker weer’ was om te wandelen in de natuur. Anno 2023 zou hetzelfde weer, volgens de afbeelding, aanleiding geven tot alarmerende waarschuwingen. De realiteit blijkt genuanceerder.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Spaans minister Teresa Ribera vloog niet met privéjet naar klimaatbijeenkomst in Valladolid Op sociale media wordt gezegd dat de Spaanse minister van Ecologische Transitie Teresa Ribera op 10 juli naar een klimaatbijeenkomst in het Spaanse Valladolid zou zijn gevlogen met het officiële vliegtuig van de Spaanse regering. Dat klopt niet: Ribera reisde met de auto en het regeringsvliegtuig voerde die dag een oefenvlucht zonder passagiers uit.
Nieuws Nieuws Factcheck: deze brand in Lyon had niets te maken met de recente rellen Op sociale media circuleren beelden van een zware brand in de buurt van de Franse stad Lyon, die zou zijn aangestoken door oproerkraaiers tijdens de recente rellen in Frankrijk. Dat klopt niet: de brand die we in de video zien was het gevolg van plasticafval dat vuur vatte in een opslagplaats waar geen relschoppers in de buurt waren geweest.
Factcheck Factcheck Factcheck: grapje van Joe Biden over verkoop van staatsgeheimen wordt uit zijn context getrokken Op sociale media circuleert een videofragment waarin de Amerikaanse president Joe Biden lijkt te zeggen dat hij staatsgeheimen heeft verkocht. Dat klopt niet. De video werd geknipt. Biden maakte een grapje.
