Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de EU is niet in oorlog met Rusland als Oekraïne lid wordt van de Europese Unie Sommige socialemediagebruikers beweren dat als Oekraïne officieel lid van de Europese Unie wordt, de Unie in zijn geheel in staat van oorlog met Rusland zal zijn. Daarvoor verwijzen ze naar artikel 42, lid 7 van het Verdrag van Lissabon. Maar volgens experten klopt die bewering niet en wordt het artikel verkeerd geïnterpreteerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video van Michael Moore waarin hij Trump lijkt te steunen werd gemanipuleerd Op sociale media circuleert een video met de Amerikaanse filmmaker Michael Moore. Daarin lijkt Moore zijn steun uit te spreken voor Donald Trump, de gewezen Amerikaanse president die opnieuw een gooi doet naar het hoogste regeringsambt. Dat is opmerkelijk, vinden sommige socialemediagebruikers, omdat Moore zich tijdens de presidentsverkiezingen van 2016 en 2020 sterk tegen Trump heeft uitgesproken. Het blijkt om een gemanipuleerde video te gaan. In de originele beelden spreekt Moore zijn steun niet uit voor Trump.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen protest aan de Amerikaanse grens, maar een mars richting Washington uit 2022 Op sociale media delen gebruikers foto’s en video’s van wat een recent Amerikaans protest tegen het migratiebeleid zou zijn. Dat klopt niet. De beelden tonen een protest uit 2022 tegen de toen geldende coronamaatregelen. Wat wel klopt, is dat er recent een vergelijkbaar konvooi naar de Mexicaanse grens is gereden dat zich inderdaad tegen het Amerikaanse migratiebeleid kant.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit was vroeger geen vruchtbare landbouwgrond Online circuleert een foto van een Grieks zonnepark. Volgens socialemediagebruikers zou het park vroeger landbouwgrond geweest zijn. Dat klopt niet. Uit satellietbeelden blijkt dat de grond waarop het zonnepark zich bevindt, nauwelijks begroeid en niet gecultiveerd was.
Factcheck Factcheck Factcheck: crematie kan bijna evenveel CO2 uitstoten als twee retourvluchten Londen ‘Je crematie stoot meer uit dan twee keer naar Londen vliegen’, zo lazen we in Trouw. Op basis van verouderde bronnen kan dat kloppen, maar als we naar recentere gegevens kijken, lijkt het overdreven. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen festiviteiten na verkiezingsoverwinning in El Salvador Online circuleert een video waarin een groot vuurwerk te zien is. Dat vuurwerk zou hebben plaatsgevonden in El Salvador, na de herverkiezing van president Nayib Bukele afgelopen zondag. Dat klopt niet. Het gaat om oude beelden van een viering van de zeventigste verjaardag van de Kroatische supportersgroep Torcida Split.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, Vlaamse koeien stoten minder CO₂ uit dan Braziliaanse koeien In De Afspraak stelde Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) dat Vlaamse koeien minder CO₂ uitstoten dan Braziliaanse. Volgens specialisten klopt dat.
Factcheck Factcheck Factcheck: vaak gedeeld Facebookbericht over ‘Martinelli-virus’ is zeven jaar oude hoax Op Facebook gaat opnieuw een bericht rond dat al sinds 2017 geregeld opduikt. Het waarschuwt voor een ‘video op WhatsApp genaamd Martinelli’. Als u die video opent, zou uw telefoon worden gehackt. Het bericht klopt niet. Het gaat om een bijzonder hardnekkige hoax die al meermaals is ontkracht.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat Vlaamse landbouw de duurzaamste ter wereld is In De Afspraak zei Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) dat de Vlaamse landbouw ‘de meest duurzame ter wereld’ zou zijn. De studie waarnaar CD&V verwijst, bewijst dat punt evenwel niet. Duurzaamheid behelst meer dan klimaat alleen. Aspecten als biodiversiteit en hoe intensief landbouw is, moeten ook meegenomen worden.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Duitse media gebruikten geen gemanipuleerde foto’s bij verslaggeving over demonstratie tegen extreemrechts in Hamburg Op sociale media wordt gesteld dat de Duitse pers foto’s van een demonstratie tegen extreemrechts in Hamburg zou hebben gemanipuleerd om de opkomst groter te doen lijken. Dat klopt niet. De twee beelden die dat zouden moeten bewijzen, zijn authentiek. Op de ene foto is meer volk te zien dan op de andere, om de eenvoudige reden dat die laatste op een ander tijdstip werd gemaakt.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen geen heks die op een editie van het WEF een nieuwe pandemie start Op sociale media circuleert een video van een vrouw die een soort ritueel uitvoert. Volgens de verspreiders gaat het om een 'heks' die 'de volgende pandemie wil starten' op een editie van het World Economic Forum (WEF). Dat klopt niet. De vrouw is een inheems stamhoofd dat werd uitgenodigd op een sessie over klimaat en natuur. In haar toespraak roept ze op tot samenwerking rond die thema's.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen geen spinnenkolonie in een Europees station Op sociale media circuleert een video van twee mensen in een station. Wanneer de vrouw onder een automaat pookt, komt er een grote groep spinnen tevoorschijn. Maar de beelden zijn nep. De video is gemaakt door een account dat gespecialiseerd is in visuele effecten.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Donald Trump zegt in deze speech niet dat aanslagen de van 9/11 ‘geen terreurdaad’ waren Op sociale media circuleert een fragment van een speech van voormalig Amerikaans president Donald Trump. Volgens de verspreiders van het videofragment zou Trump zeggen dat de aanslagen op 11 september 2001 'geen terreurdaad' waren en 'uitgevoerd werden door de Verenigde Staten'. Dat klopt niet. In de beelden zegt Trump alleen dat er tijdens zijn presidentschap geen aanslagen waren zoals die op 9/11.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen voedselhulp aan Gaza die wordt weggegooid Op sociale media circuleert een video waarin te zien zou zijn hoe voedselhulp voor Gaza zou weggegooid worden, omdat de houdbaarheidsdatum van het voedsel overschreden is. Dat klopt niet. De beelden werden niet in Gaza maar in Saudi-Arabië gemaakt. De plaatselijke overheid zette ze al in 2016 online. Rot kippenvlees uit 25 vrachtwagens werd toen in de woestijn begraven.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze Palestijnse pop wordt niet officieel verkocht, maar is een protest tegen de oorlog in Gaza Online circuleren video’s en afbeeldingen van wat een gewonde Palestijnse pop lijkt te zijn. Veel socialemediagebruikers zijn verbolgen over het speelgoed, maar de pop blijkt een creatie van een Mexicaanse kunstenaar die ermee de oorlog in Gaza wil aanklagen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is geen door Houthi’s aangevallen Amerikaans vrachtschip in Jemen Op sociale media circuleert een video waarin een brandend vrachtschip te zien is. Het zou gaan om een Amerikaans vaartuig in Jemen, dat geraakt zou zijn door een antischeepsraket van Houthi-rebellen. Dat klopt niet: de beelden dateren van 2021 en zijn in Sri Lanka gemaakt.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, mannen die lange werkdagen kloppen worden niet sneller kaal Volgens een online artikel zouden mannen die lange werkweken maken, twee keer sneller kaal worden. Dat klopt niet. Of en wanneer een man kaal wordt, is vooral genetisch bepaald. Bovendien vertoont de studie waarop het artikel zich voor de claim baseerde nogal wat gebreken.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, 60 procent van de Belgen gelooft dat onze samenleving tegen 2050 op een islamitische samenleving zou kunnen lijken In een aflevering van Terzake kruisten Christophe Busch (Hannah Arendt Instituut) en socioloog Mark Elchardus (VUB) de degens over het begrip 'omvolking'. Volgens Elchardus zou 60 procent van de Belgen in een invulling van dat begrip geloven. Socialemediagebruikers vragen zich af waar dat cijfer vandaan komt. Het cijfer klopt, maar werd nooit gepubliceerd. Experts stellen zich wel vragen bij de conclusies die Elchardus eruit trekt en wijzen op het belang van nuance.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video is geen bewijs voor 'gekloonde baby's' Op sociale media circuleert een video van een vrouw in doktersjas. De voice-over en socialemediagebruikers beweren dat de beelden het bewijs zijn voor het bestaan van gekloonde baby's. Dat klopt niet. De beelden komen uit een video van een Braziliaanse influencer. Het gaat om een realistische pop en geen echte baby.
Factcheck Factcheck Factcheck: het klopt niet dat 85 procent van de vrouwen overbelaste lever heeft ‘Maar liefst 85 procent van alle vrouwen kampt met een overbelaste lever’, zo lazen we in Goed Gevoel. Maar dit klopt niet, zo blijkt uit gesprekken met experts. We beoordelen de stelling als onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de WHO eist geen wereldwijd verbod op het eten van vlees Volgens alternatieve nieuwssites wil de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het eten van vlees verbieden tegen 2025. Ze verwijzen daarvoor naar een speech van de directeur-generaal van de WHO. In zijn speech komt zo'n verbod evenwel niet aan bod. Hij stuurt louter aan op het 'transformeren van ons voedselsysteem'.
Factcheck Factcheck Factcheck: vermelding Donald Trump in rechtsdocumenten rond Jeffrey Epstein impliceert geen betrokkenheid Volgens socialemediagebruikers maakt de Amerikaanse oud-president Donald Trump geen deel uit van de lijst met namen die onlangs werden bekendgemaakt in de zaak tegen Jeffrey Epstein, de miljardair die van seksueel misbruik van minderjarigen werd beschuldigd. Dat klopt niet helemaal: in de rechtsdocumenten die begin januari openbaar werden gemaakt, wordt Trump vier keer genoemd. Er wordt echter nergens verwezen naar enige vorm van wangedrag van Trumps kant, en hij wordt niet als medeplichtige in de zaak beschouwd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze foto van drie astronauten bewijst niet dat maanlanding geënsceneerd werd Op sociale media circuleert een foto van drie astronauten die gefotografeerd zouden zijn op de maan. Het trio draagt echter geen helm. Voor sommige socialemediagebruikers is dat bewijs genoeg dat de maanlanding in scène is gezet. Maar de foto toont een trainingssessie in het Kennedy Space Center in de Amerikaanse staat Florida. Ze bewijst dus niet dat de maanlanding in scène werd gezet.
Factcheck Factcheck Factcheck: e-sigaret bevat meer nicotine dan pak sigaretten ‘Eén e-sigaret bevat meer nicotine dan een regulier pakje sigaretten’, zo lazen we in een opiniebijdrage van dokter Hedda van 't Land in Trouw. En dat klopt, zo blijkt uit wetenschappelijke bronnen en gesprekken met experts. We beoordelen de stelling als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: als we ‘roddelen’ ruim interpreteren, valt tot 60 procent van onze taal eronder * Wie zei het? Goed Gevoel * Is het waar? Uit het onderzoek van Dunbar bleek dat gemiddeld 60 procent van ons taalgebruik ‘roddels’ zijn, maar hij hanteerde een erg ruime definitie. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de ongelijkheid in België neemt niet toe Volgens een Facebookpost van de PVDA neemt de ongelijkheid toe, ook in België. Dat klopt niet. Onderzoek door ongelijkheidsexpert Ive Marx (UAntwerpen) en recente cijfers van de Nationale Bank tonen aan dat de ongelijkheid in België net daalt. De partij heeft ondertussen toegegeven dat het om een fout ging en de post verwijderd.
Factcheck Factcheck Factcheck: Colruyt betaalde 25 procent belastingen in België, maar optimaliseerde ook via Luxemburg Volgens PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw zou Colruyt slechts 0,27 procent belastingen betaald hebben. Dat klopt niet, zeggen experts. Het echte cijfer is circa 25 procent. Wel zorgt de Colruyt Group er via een holding in Luxemburg voor dat ze minder belastingen hoeft te betalen.
Factcheck Factcheck Factcheck: het klopt niet dat ‘heel veel’ Joodse advocaten na de Tweede Wereldoorlog collaborateurs hebben verdedigd In De Afspraak zei advocaat Hans Rieder dat, na de Tweede Wereldoorlog, ‘heel veel Joodse advocaten’ collaborateurs zouden hebben verdedigd. Voor die stelling bestaat geen enkel bewijs. ‘Er zullen hier en daar gevallen zijn geweest, maar het gaat om marginale aantallen’, zeggen gespecialiseerde historici.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, extract van gestreept nestzwammetje helpt niet in bestrijding pancreaskanker Volgens de Nederlandse website ABC Gezondheid zou een extract van het gestreepte nestzwammetje kunnen helpen in de bestrijding van pancreaskanker. Maar die bewering is zwaar overtrokken, zeggen experts. Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat het paddenstoelenextract inderdaad de groei van pancreaskankercellen afremt, maar dat betekent niet dat de stof ook bij de mens werkt. Daar is nog geen onderzoek naar gedaan.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze gesneuvelde Oekraïense soldaat was geen minderjarige wees Volgens berichten op sociale media zou de minderjarige weesjongen Volodymyr Sachala gestorven zijn aan het front in Oekraïne. Een soldaat met die naam is inderdaad gesneuveld op 28 november, maar hij was 26 jaar oud en geen wees. De Oekraïense wet laat overigens niet toe dat minderjarigen toetreden tot het leger.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video van een dansende Zelensky is een deepfake Op sociale media circuleert een video waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky tot het amusement van veel socialemediagebruikers dansend te zien is. Maar het gaat om een gemanipuleerde video.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze virale foto die uit Gaza zou komen, is gemaakt met artificiële intelligentie Op sociale media circuleert een foto van een man en vijf kinderen die gewond zouden zijn geraakt in Palestina. Het beeld is echter niet authentiek, het blijkt gemaakt met artificiële intelligentie (AI).
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, PVDA/PTB en Vlaams Belang zijn niet ‘de grootste sponsors van Facebook’ In een interview met De Standaard zei premier Alexander De Croo (Open VLD) dat de PVDA/PTB en het Vlaams Belang ‘op dit moment de grootste sponsors van Facebook’ zijn. Dat klopt niet: volgens de meest recente cijfers geeft de N-VA van alle Belgische politieke partijen het hoogste bedrag uit aan Facebookreclame, op de voet gevolgd door het Vlaams Belang. De PVDA/PTB bekleedt de derde plaats in de ranglijst.
Nieuws Nieuws Factcheck: geen bewijs dat deze namen in onderzoek Jeffrey Epstein opduiken Op sociale media circuleert een lijst met namen van bekende personen die gelinkt zouden zijn aan de intussen overleden Amerikaanse zedendeliquent Jeffrey Epstein. Het klopt dat een Amerikaanse rechter heeft bevolen om de identiteit bekend te maken van zo’n 150 à 180 mensen die aan Epstein gelinkt zijn, maar tot op heden is die lijst nog niet gepubliceerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen Israëlische soldaat die een puppy van een klif gooit Op sociale media circuleert een video waarin een Israëlische soldaat te zien zou zijn die een puppy van een klif gooit. Dat klopt niet, de man in de video is een Amerikaanse soldaat. De beelden werden in 2008 in Irak gemaakt. Het Amerikaanse leger legde de man een straf op.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden bewijzen niet dat er ‘plastic rijst’ gemaakt wordt Op sociale media circuleren twee video's uit fabrieken die volgens socialemediagebruikers 'plastic rijst' zouden produceren. Dat klopt niet. In één video zien we het productieproces van kunststofkorrels die als tussenproduct gebruikt worden in industriële toepassingen. In een andere video zien we de productie van zogenaamde versterkte rijst.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze foto toont geen Algerijnen die de Egyptische piramides bouwen Op sociale media gaat een afbeelding rond van mensen die een beeld aan het bouwen zijn. Volgens socialemediagebruikers gaat het om Algerijnse ingenieurs die de piramides en de Sfinx van Gizeh aan het bouwen zijn. Dat klopt niet. De foto toont een beeld van Ramses de Grote dat in de Egyptische stad Aboe Simbel herbouwd werd nadat het verplaatst was voor de bouw van de Aswandam.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewezen verband tussen schurftepidemie en migratie Volgens een artikel op V-NIEUWS is de schurftepidemie niet los te zien van de grote asielinstroom. De auteur suggereert dat migratie ervoor heeft gezorgd dat schurft terug is in België. Daar is geen bewijs voor. Schurft komt overal meer voor en experts wijzen andere mogelijke oorzaken aan.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen niet de herbebossing van de Saharawoestijn of Sahel Op sociale media gaat een video rond met beelden van halve cirkels die in de grond gegraven zijn. Volgens socialemediagebruikers gaat het om pogingen om de Sahara en Sahel te vergroenen. Dat klopt niet. De beelden zijn van de organisatie Justdiggit. Die organisatie vergroent inderdaad verdorde landschappen in landen als Tanzania en Kenia, maar ze is niet actief in de Sahara of de Sahel.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Poetin heeft niet gezegd dat Klaus Schwab een legitiem militair doelwit is Online circuleert de bewering dat de Russische president Vladimir Poetin de voorzitter van het Wereld Economisch Forum Klaus Schwab tot ‘legitiem militair doelwit’ heeft uitgeroepen. Dat zou Poetin tijdens een speech bij een Moskovitische denktank hebben gedaan. Maar de bewering klopt niet. Uit Engelstalige transcripten van zijn speech blijkt dat Poetin op geen enkel moment Schwab of het Wereld Economisch Forum heeft vermeld.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat geld van Europese Unie voor UNRWA naar schoolboeken met 'jodenhaat' gaat Volgens een artikel van Doorbraak en socialemediagebruikers zou de EU betalen voor Palestijnse schoolboeken die 'jodenhaat' bevatten. De Europese Unie financiert inderdaad UNRWA, een organisatie die in Palestina onderwijs aanbiedt. UNRWA gebruikt daarbij boeken die opgesteld zijn door de Palestijnse Autoriteit. Er is echter geen bewijs voor dat de boeken die in die scholen gebruikt worden daadwerkelijk betaald zijn met geld uit de EU.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, Palestijnse schoolboeken bevatten nog steeds antisemitisme Volgens een artikel van Doorbraak en berichten van socialemediagebruikers zou de EU betalen voor Palestijnse schoolboeken die 'jodenhaat' bevatten. Dat klopt. Maar na onderzoek zijn er in 2020 en 2021 aanpassingen gebeurd. Het antisemitisme in de nieuwe boeken is sterk verminderd, maar is nog niet helemaal verdwenen, wijst onafhankelijk onderzoek uit.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat Italiaanse ex-minister van Volksgezondheid moordverdachte is in onderzoek naar vaccinatiecampagne Volgens alternatieve nieuwssites en socialemediagebruikers zou de Italiaanse ex-minister van Volksgezondheid Roberto Speranza verdacht worden van moord in een onderzoek naar vaccinatiecampagne tegen covid. Daar is geen bewijs voor. Er zijn klachten ingediend tegen Speranza, maar er is geen indicatie dat het Italiaanse gerecht daarop een onderzoek zou zijn begonnen.
Factcheck Factcheck Factcheck: Italiaanse kerk werd niet vernield door moslimjongeren, maar door twee Roemenen Online circuleert een video van twee geboeide moslimjongeren die een Italiaanse kerk zouden hebben gevandaliseerd. Dat klopt niet. De video werd in 2019 gemaakt, vlak nadat twee dronken Roemenen de kerk vernielden. Het gaat niet om twee moslimjongeren.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, 5 jaar was niet gemiddelde leeftijd maar modus van Palestijnse doden in oktober Online circuleert een afbeelding die stelt dat de Palestijnse doden die tussen 7 en 26 oktober 2023 vielen gemiddeld 5 jaar oud waren. Dat klopt niet. De modus bedroeg 5 jaar, de gemiddelde leeftijd was 26 jaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen geen storm in Israël Online circuleert een video van wat een zware storm in Israël zou zijn. Dat klopt niet. De beelden tonen een storm in de historische stad Mekka, in Saudi-Arabië, deze zomer.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video toont een Duits landbouwersprotest in 2019 Op X (het vroegere Twitter) circuleert een video waarin een colonne tractoren te zien is. Volgens sommige socialemediagebruikers zouden het beelden zijn van een recent boerenprotest in Duitsland. Dat klopt niet. Hoewel er recent wel degelijk een boerenprotest in Duitsland plaatsvond, toont de video een landbouwersprotest uit november 2019.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, de gemiddelde Belg stoot nog steeds meer uit dan de gemiddelde Chinees In het duidingsprogramma De afspraak zei VRT-journalist Veerle De Vos dat de gemiddelde Belg 'dubbel zo veel' uitstoot als de gemiddelde Chinees. Volgens socialemediagebruikers klopt dat niet wanneer je kijkt naar de gemiddelde uitstoot per inwoner. De Vos verwijst weliswaar naar de uitstoot voor consumptie. Daarvoor blijkt de gemiddelde uitstoot zelfs meer dan dubbel zo groot.
Factcheck Factcheck Factcheck: dit filmpje van een man die in een supermarkt op varkensvlees plast is geënsceneerd Op sociale media circuleert een video waarin een man in een supermarkt op varkensvlees lijkt te plassen. Volgens sommige socialemediagebruikers zou het gaan om een migrant. Maar het filmpje is geënsceneerd, en was als grap bedoeld.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze foto toont geen Palestijnse maar een Syrische jongen met geamputeerde ledematen Online circuleert een foto van een vader met zijn zoon, bij wie beide armen, de rechtervoet en het linkerbeen geamputeerd. Volgens socialemediagebruikers werd de jongen het slachtoffer van een Israëlisch bombardement. Dat klopt niet. De foto werd al in december 2019 online geplaatst, en toont een Syrische jongen.
