Factcheck Factcheck Factcheck: dit is niet de recente vliegtuigcrash in Brazilië, maar wel een animatievideo Een video van een vliegtuig dat neerstort in een woonwijk is miljoenen keren bekeken op sociale media. Het filmpje zou, volgens de bijschriften, de dodelijke vliegramp tonen die op 9 augustus 2024 plaatsvond in de buurt van de Braziliaanse stad São Paulo. Dat klopt niet: het gaat om een met de computer gegenereerd filmpje uit een videogame en heeft niets met het ongeval in Brazilië te maken.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze foto toont niet de dader van de mesaanval in Solingen Online circuleert een foto van een man die de dader zou zijn van de mesaanval in de Duitse stad Solingen. Dat klopt niet. De man op de foto is niet de dader, maar een van zijn huisgenoten die ook gearresteerd werd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, virale afbeelding toont geen ‘acht artsen die omkwamen bij Braziliaanse vliegtuigcrash' Na een vliegtuigcrash in Brazilië gaat in kringen van vaccincritici een afbeelding rond die acht slachtoffers zou tonen. Geclaimd wordt dat het om kankeronderzoekers zou gaan, en dat zij een verband zouden onthullen tussen mRNA-vaccins en zogenaamde turbokankers. Dat klopt niet: de foto die circuleert toont studenten en professoren van een Braziliaanse universiteit die het leven verloren bij de crash. Slechts een van hen was oncoloog, en er is geen enkel bewijs dat zij onderzoek deed naar mRNA-vaccins.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, deze speech van Kamala Harris is echt, maar fragment is uit context getrokken Online circuleert een videofragment van de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris dat voor veel socialemediagebruikers een bewijs vormt voor de machtshonger van Harris. Maar het fragment is uit de context getrokken. In het volledige fragment is te horen hoe Harris in feite kritiek leverde op voormalig Amerikaans president Donald Trump, die volgens Harris niet begrijpt hoe macht werkt.
Factcheck Factcheck Factcheck: lage-emissiezone is volgens experts wél cruciaal voor luchtkwaliteit ‘Studies tonen aan dat de luchtkwaliteit in Gent niet proportioneel is verbeterd door de LEZ in te voeren’, zo beweerde Anneleen Van Bossuyt (N-VA) in ‘t Pallieterke. Volgens experts zijn lage-emissiezones wel degelijk nodig om de luchtkwaliteit te verbeteren. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit zijn geen Palestijnen maar slachtoffers van een overstroming in Jemen Op sociale media circuleert een beeld van de lichamen van een vrouw en haar kind omgeven door modder. Volgens sommige socialemediagebruikers zou het om een Palestijns slachtoffer gaan van de oorlog in Gaza. Dat klopt niet. De vrouw en haar kind stierven tijdens de recente overstromingen in het noorden van Jemen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, het WEF wil geen ‘tijdperk van schokkende gebeurtenissen’ ontketenen De alternatieve nieuwssite Frontnieuws kopt dat het World Economic Forum (WEF) een tijdperk van schokkende gebeurtenissen zou willen ontketenen. Dat klopt niet. Het verhaal gaat terug op een gastbijdrage op de website van het WEF, die slechts waarschuwt voor mogelijke schokkende gebeurtenissen het komende decennium.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Jane Goodall pleitte niet voor grote globale reductie van menselijke bevolking Online circuleert een video van primatologe en biologe Jane Goodall die zou pleiten voor een algemene vermindering van de wereldbevolking. Dat klopt niet, de uitspraken van Goodall zijn uit hun context gehaald. In het gesprek gaat Goodall in op de gevolgen van de huidige wereldbevolking. Over een bevolkingsvermindering spreekt ze niet.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de man die Spaanse jongen van elf doodstak is geen migrant Op 18 augustus werd in een Spaans dorp in de provincie Toledo een jongen van elf doodgestoken. Op sociale media wordt gezegd dat de dader een migrant is, maar dat klopt niet. Het is ondertussen officieel bevestigd dat het gaat om een 20-jarige Spanjaard.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, The Simpsons voorspelden de uitbraak van de apenpokken niet Online circuleren afbeeldingen die uit de televisieserie The Simpsons lijken te komen. Op de afbeeldingen heeft Homer Simpson huiduitslag en zit hij naast een aap in de zetel. Volgens socialemediagebruikers zou de serie daarmee de uitbraak van apenpokken hebben voorspeld. De afbeeldingen zijn echt, maar ze komen uit twee verschillende The Simpsons-episodes. Van apenpokken is daarin geen sprake.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de beste marathonlopers volgen geen carnivoor dieet Volgens socialemediagebruikers zouden de beste marathonlopers ter wereld een carnivoor dieet volgen. Dat is een dieet dat uitsluitend uit vlees, vis en zuivel bestaat. Dat klopt niet. Veel van de beste marathonlopers eten simpele maaltijden met soms vlees, maar vooral veel koolhydraatrijk voedsel.
Factcheck Factcheck Factcheck: meer dan 97 procent van de klimaatwetenschappers gelooft dat de mens verantwoordelijk is voor de klimaatverandering Op sociale media trekken mensen de veel aangehaalde stelling '97 procent van de wetenschappers gelooft dat klimaatverandering de schuld is van de mens' in vraag. Toen voormalig Amerikaans president Obama de stelling tweette in 2013 was het moeilijk hard te maken dat 97 procent van álle wetenschappers dit geloofde. Maar onderzoek naar recentere klimaatstudies schat de consensus hoger in dan 97 procent.
Factcheck Factcheck Factcheck: sport is minstens zo effectief tegen depressie als therapie of medicatie ‘Uit onderzoek blijkt dat sporten 1,5 keer zo effectief is tegen een depressie in vergelijking met de standaard behandelmethode van therapie en medicijnen’, zo lazen we in Margriet. Uit onderzoek blijkt dat sport minstens even effectief is. Of het 1,5 keer effectiever is, kunnen experts niet bevestigen. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, de meeste natuurbranden zijn aangestoken, maar dat is geen tegenbewijs voor de invloed van klimaatverandering Verschillende socialemediagebruikers trekken de link tussen natuurbranden en klimaatverandering in twijfel. Volgens hen worden de meeste natuurbranden door de mens aangestoken en kan het klimaat er dus geen effect op hebben. Dat klopt slechts gedeeltelijk. In de EU heeft 96 procent van de natuurbranden een menselijke oorsprong, maar brandgevaarlijke situaties en dus het risico op natuurbranden nemen zowel in Europa als daarbuiten toe.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Hamas heeft zijn sterftecijfers niet moeten aanpassen nadat een school in Gaza werd gebombardeerd Op sociale media circuleert een schermafbeelding van een artikel van Bloomberg. Volgens het artikel zou Hamas het dodental van een school in Gaza-Stad die werd gebombardeerd door Israël achteraf hebben moeten bijstellen van 100 naar 40. Dat klopt niet. Bloomberg paste zijn artikel later aan en gaf toe dat het om een verouderd cijfer ging, in plaats van een aanpassing. Recente artikels spreken van 92 doden, van wie 11 kinderen.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, Antwerpen telt meer dan twee keer zoveel asielzoekers en vluchtelingen als Gent Volgens Vlaams Parlementslid Filip Dewinter (Vlaams Belang) telt Antwerpen meer dan twee keer zoveel asielzoekers en vluchtelingen als Gent. Die stelling klopt. Gent telt volgens de meest recente cijfers 5824 asielzoekers en vluchtelingen, terwijl het er in Antwerpen meer dan 24.000 zijn.
Factcheck Factcheck Factcheck: mogelijk verband tussen avondtypes en hoger IQ ‘Avondmensen hebben een hoger IQ’, zo lazen we in Amayzine. Uit verschillende studies blijkt inderdaad een verband tussen avondtypes en een hoger IQ, ander onderzoek spreekt dit tegen. De experts die we spraken, zijn verdeeld. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de Chicago River kleurt niet rood om abortus te vieren Online circuleert een foto van de Chicago River, de rivier die door de Amerikaanse stad Chicago loopt, die rood kleurt. Volgens socialemediagebruikers werd de rivier rood gekleurd naar aanleiding van de Democratische Conventie die er momenteel plaatsvindt. De rivier zou rood gekleurd zijn om abortusrechten te vieren. Maar dat klopt niet. De foto werd getrukeerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen niet het leger van Iran maar een militaire parade in Libië Op sociale media circuleren beelden van een groot aantal militaire voertuigen. Volgens socialemediagebruikers zou het gaan om het Iraanse leger dat zich klaarmaakt om Israël aan te vallen. Dat klopt niet. De beelden werden gemaakt tijdens een militaire parade op een vliegveld in de buurt van de Libische stad Benghazi.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, de zon schijnt in de zomer meer aan zee dan in het binnenland ‘In de zomer schijnt de zon aan de kust anderhalf tot twee uur per dag langer dan in Ukkel’, zegt de directeur van de toeristische dienst Westtoer in het weekblad Trends. Voor de maanden juli en augustus in Zeebrugge blijkt dat te kloppen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen mobilisatie van het Turkse leger Online circuleert een video waarin een vloot van schepen en helikopters te zien is. Volgens socialemediagebruikers zou de video de mobilisatie van het Turkse leger tonen. Dat klopt niet. Het gaat om beelden van een militaire oefening die het Turkse leger in mei hield.
Factcheck Factcheck Factcheck: virale vacature voor verpleegkundige die Arabisch spreekt is elf jaar oud Op Facebook wordt een jobadvertentie gedeeld waarin, voor een Aalsters ziekenhuis, een verpleegkundige wordt gezocht die Arabisch kent. Socialemediagebruikers reageren misnoegd. De vacature blijkt authentiek maar werd al in 2013 gepubliceerd. Ze kaderde in een specifiek project waaraan het bewuste ziekenhuis wilde deelnemen.
Factcheck Factcheck Factcheck: controversiële uitspraak Kamala Harris is verspreking Op sociale media circuleert een videofragment van de Amerikaanse presidentskandidaat Kamala Harris, waarin ze lijkt te pleiten voor bevolkingsvermindering. Dat was niet de bedoeling: op het moment dat ze het over ‘population’ (bevolking) heeft, had ze ‘pollution’ (vervuiling) willen zeggen. Het gaat dus om een verspreking.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, ons gezicht past zich aan onze voornaam aan Volgens recent onderzoek waarover Het Laatste Nieuws bericht, zou ons gezicht zich in de loop van de tijd aanpassen aan onze voornaam, en zouden mensen met dezelfde voornaam op elkaar gaan lijken. De verklaring zou liggen in het feit dat mensen zich conformeren aan de stereotypen die aan voornamen gelinkt zijn. Dat klopt, zeggen experten, al wijzen zij erop dat het effect minder spectaculair is dan het krantenartikel doet vermoeden.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, foto van menigte die Kamala Harris verwelkomt in Detroit is niet AI-gegenereerd Op het internet gaat een foto viraal van een menigte die de Democratische presidentskandidate Kamala Harris en haar running mate Tim Walz opwacht op de luchthaven van Detroit. Volgens sommigen zouden de Democraten de mensenmassa aan het beeld hebben toegevoegd. Dat klopt niet: de foto is authentiek.
Factcheck Factcheck Factcheck: foto van bushokje naast gracht is authentiek Op sociale media circuleert een foto van een bushokje van De Lijn dat naast een gracht in een weide staat. Het beeld is niet bewerkt, zoals sommigen denken. Het gaat om een foto uit 2022 die in Westerlo werd gemaakt, toen daar tijdelijk een bushok in een weide werd geplaatst tijdens wegenwerken.
Factcheck Factcheck Factcheck: doorsnee Belg kan voldoende vitamine D opnemen via zonlicht ‘De zon is onze beste leverancier van vitamine D door productie in de huid. Spijtig genoeg is de zon in onze streken meestal onvoldoende sterk om die productie te stimuleren’, zo lazen we in ABC Gezondheid. Maar uit gesprekken met experts blijkt dat de doorsnee Belg voldoende vitamine D kan opnemen via zonlicht. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de Algerijnse boksster Imane Khelif is geen man Nadat Imane Khelif op de Olympische Spelen in Parijs de kwartfinale won van een Italiaanse boksster die al na 46 seconden had opgegeven, noemden socialemediagebruikers, politici en andere bekendheden de match oneerlijk, omdat Khelif een man zou zijn. Daarvoor bestaat geen enkel bewijs.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, we krijgen geen kleinere neus en grotere ogen in de toekomst De Nederlandse krant De Telegraaf schrijft dat de mens in de toekomst een kleinere neus en grotere ogen zou krijgen. Maar dat klopt niet, zeggen experten.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen beelden van de maanlanding, gelekt door WikiLeaks Online circuleert een video die beelden zou tonen van de opname van de maanlanding. De video zou gelekt zijn geweest door WikiLeaks. Maar dat klopt niet. Het gaat om beelden gemaakt op de filmset van Capricorn One, een film uit 1977.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, het coronavaccin van AstraZeneca is niet ‘verboden wegens onveilig’ in de EU Volgens berichten op sociale media, onder meer van politici, zou het coronavaccin van het farmaceutische bedrijf AstraZeneca van de markt zijn gehaald omdat het niet veilig zou zijn. Dat klopt niet. Het vaccin mag inderdaad niet meer verkocht worden in de Europese Unie, maar dat is het gevolg van een puur commerciële beslissing van het bedrijf zelf.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Zwitserland heeft mammografie niet verboden Online circuleert de claim dat Zwitserland mammografieën zou verboden hebben. Dat klopt niet. Volgens de Zwitserse regering en de Zwitserse kankerliga is een mammografie nog altijd de meest gebruikte procedure om vroegtijdig borstkanker te kunnen opsporen.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat Israëlische vrouw die zoontje vermoordde overlevende van Supernova-muziekfestival is Online circuleert een video waarin te zien is hoe een Israëlische vrouw, gewapend met een bijl, een veiligheidsagent aanvalt. Volgens socialemediagebruikers zou de vrouw een overlevende zijn van het Supernova-muziekfestival, waar Hamas op 7 oktober 2023 binnenviel en honderden festivalgangers vermoordde. Israëlische autoriteiten ontkennen dat de vrouw in de video, die ook haar zesjarig zoontje en haar hond vermoordde, daar aanwezig was, maar sluitend bewijs daarvoor is er niet.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Biden maakte in deze speech geen beledigende opmerking over NAVO-baas Jens Stoltenberg Online circuleert een video waarin de Amerikaanse president Joe Biden een ongepaste opmerking lijkt te maken over de vrouw van NAVO-topman Jens Stoltenberg. Maar dat klopt niet. Biden zei iets anders dan wat wordt gesuggereerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, foto toont geen slapende Trump tijdens de conventie Op sociale media wordt gretig een afbeelding gedeeld van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump, waarop die aan het slapen zou zijn tijdens de Republikeinse Nationale Conventie. Maar het beeld is misleidend. Trump was aan het bidden, niet aan het slapen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit zijn geen gelekte beelden van een Chinese botboerderij Op sociale media wordt een video gedeeld die in een Chinese botfarm gemaakt zou zijn. Dat klopt niet. De beelden werden gemaakt als reclame voor een Vietnamees IT-bedrijf.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, er is geen kogelgat in jas van Trump te zien Online circuleert een foto van de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump waarop zijn jas een donker gat lijkt te vertonen. Socialemediagebruikers zien de foto als bewijs dat Trump tijdens de aanslag van afgelopen zaterdag ook in de borst werd geschoten en dat een kogelvrije vest zijn leven heeft gered. Of Trump een kogelvrij vest droeg, is niet bekend, maar de zwarte bol op zijn jas is bij betere inspectie een kreuk in de jas van de veiligheidsagente die hem dekking verschafte. Het is geen kogelgat.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze foto is niet onlangs in Gaza maar een half jaar geleden in Syrië gemaakt Op X gaat een foto viraal waarop etenswaren te zien zijn die in een plas bloed liggen. Het beeld zou onlangs gemaakt zijn in Gaza, volgens sommige bijschriften. Dat klopt niet: het blijkt te gaan om een oude foto die in Syrië werd genomen op 1 januari 2024, na een aanslag waarbij vijf mensen het leven lieten.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze schreeuwende man is niet Trump-aanvaller Thomas Matthew Crooks Online circuleert een video waarin een schreeuwende man bedreigingen uit aan het adres van Amerikaanse Republikeinen. Volgens socialemediagebruikers zou de man in de video Thomas Matthew Crooks zijn, die op zaterdag 13 juli een aanslag pleegde op de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump. Dat klopt niet. Het gaat om een video uit 2020, gemaakt aan de Arizona State University. Volgens een woordvoerder van de universiteit is de man in de video niet Crooks, maar een toenmalige student.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze afbeelding van The Simpsons over de dood van Donald Trump is gemanipuleerd Online circuleert een afbeelding van een The Simpsons-versie van de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump, die in een doodskist ligt. Volgens socialemediagebruikers zou de tekenfilmserie daarmee de recente moordpoging op Trump hebben voorspeld. De afbeelding is echter gemanipuleerd, stelt Matt Selman, uitvoerend producent van de tekenfilmreeks.
Factcheck Factcheck Factcheck: foto van lachende Trump na mislukte aanslag is gemanipuleerd Op sociale media doen foto’s de ronde waarop Amerikaans presidentskandidaat Donald Trump lacht terwijl hij door veiligheidsagenten wordt weggeleid na de mislukte aanslag op hem vorige zaterdag in Pennsylvania. De beelden zijn gemanipuleerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: foto’s van lachende veiligheidsagenten na aanslag op Trump zijn gemanipuleerd Op sociale media doen foto’s de ronde waarop veiligheidsagenten lachen terwijl ze Amerikaans presidentskandidaat Donald Trump wegleiden na de aanslag op hem vorige zaterdag in Pennsylvania. De beelden zijn gemanipuleerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, studie van Nederlandse onderzoekers schrijft oversterfte niet toe aan coronavaccins Volgens een aantal berichten in de reguliere pers en op sociale media zouden de covidvaccins hebben geleid tot oversterfte. Aanleiding voor die berichten was de publicatie van een onderzoek door Nederlandse kinderoncologen in een medisch tijdschrift. Maar de bewuste studie legt geen causaal verband tussen de vaccins en de oversterfte. Bovendien vertoonde het onderzoek allerlei gebreken.
Factcheck Factcheck Factcheck: niet bewezen dat er een verband is tussen westerse voeding en depressie ‘Depressief door westerse voeding’, lazen we in een artikel op de website van ABC Gezondheid. Er zijn aanwijzingen dat de scheve verhouding tussen vetten in het westerse dieet gelinkt is aan depressie. Maar een causaal verband is nog niet aangetoond. We oordelen dat er geen bewijs is voor de stelling.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is geen bijeenkomst van het Nouveau Front Populaire in Parijs Op X deelt Vlaams Parlementslid en Antwerps gemeenteraadslid voor het Vlaams Belang Filip Dewinter een video die een bijeenkomst van het Nouveau Front Populaire in Parijs zou tonen. Dat klopt niet: het gaat om oude beelden van een pro-Palestinabetoging in Lyon.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, elke verkeersdode kost de samenleving 7 miljoen euro In een onlineartikel lezen we dat de maatschappelijke kostprijs van een verkeersdode bijna 7 miljoen euro zou bedragen. Dat cijfer klopt. Het komt uit een studie van het verkeersveiligheidsinstituut Vias uit 2021. De onderzoekers telden daarvoor alle maatschappelijke kosten van verkeersongevallen op, zowel de menselijke als de materiële.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, BBC-reporter deed niet alsof hij zich aan het front in Oekraïne bevond Een Vlaamse socialemediagebruiker suggereert dat de Britse omroep BBC zijn live oorlogsverslaggeving in scène zou zetten. Dat klopt niet. De foto die dat zou bewijzen, maakt deel uit van een tv-reportage die werd gemaakt in Oekraïne in maart 2022, tijdens een Russische beschieting. In de video is te zien hoe Oekraïense burgers vluchten voor het oorlogsgeweld. Ook bij andere media vinden we dezelfde beelden terug.
Factcheck Factcheck Factcheck: essentiële oliën uit kattenkruid mogelijk effectiever tegen muggen dan DEET ‘Onderzoek heeft aangetoond dat kattenkruid (Nepeta) tot wel tien keer effectiever zou kunnen zijn dan DEET in het afweren van (tropische soorten) muggen’, zo lazen we in Libelle. Uit onderzoek blijkt inderdaad dat de essentiële oliën uit kattenkruid beter muggen zouden weren dan DEET, maar ‘tot tien keer effectiever’ lijkt overdreven. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: opgeblazen complimenten kunnen kans op narcisme verhogen ‘Uit onderzoek is gebleken dat je door te veel complimenten te geven een narcist kunt creëren’, zo lazen we op Amayzine. Dat is te veralgemenend. Maar bij kinderen met een hoge zelfwaardering kunnen opgeblazen complimenten de kans op narcisme wel verhogen. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Rusland houdt geen militaire oefeningen met nucleaire duikboten nabij de Amerikaanse staat Florida Online circuleert een video die zou moeten bewijzen dat Rusland militaire oefeningen met nucleaire duikboten houdt voor de kust van de Amerikaanse staat Florida. Dat klopt niet. De video toont een Russische militaire oefening die in 2018 in Rusland werd gehouden. Wel klopt het dat Rusland onlangs enkele oorlogsschepen naar Cuba heeft gestuurd.
