Nee, de instroom van migranten in Italië is niet ‘groter dan ooit’ sinds Giorgia Meloni aan de macht is

De Italiaanse premier Giorgia Meloni was in haar verkiezingscampagne in 2022 erg stellig dat ze migratie naar Italië een halt wilde toeroepen. Volgens Melissa Depraetere (Vooruit) is Meloni niet in haar opzet geslaagd: het aantal migranten dat naar Italië trekt, zou nog gestegen zijn. Dat klopt voor 2023, dit jaar is de trend eerder dalend. Depraetere zei ook dat de instroom ‘nog nooit zo groot is geweest’. Dat klopt niet: in 2016 was er nog meer irreguliere migratie, in 2006 werden nog meer werkvisa uitgereikt. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de Factcheckmarathon van de Lage Landen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Vooruit-voorzitter Melissa Depraetere zegt in een dubbelinterview met Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken in het weekblad Humo van 21 mei dat de instroom van migranten in Italië ‘nog nooit zo groot geweest is’. De uitspraak valt in een discussie over mogelijke maatregelen rond het stoppen of afbouwen van migratie.

Migratie was een van de speerpunten van de verkiezingscampagne van Meloni, die in oktober 2022 premier werd. Zo wilde haar partij onder andere zeeblokkades opwerpen om bootjes van migranten en vluchtelingen tegen te houden en te dwingen rechtsomkeer te maken.

Om de stelling van Depraetere te staven, draagt Vooruit artikels van buitenlandse media als AP, Reuters, Financial Times en Euronews aan. Daarin staat dat het aantal bootvluchtelingen sterk gestegen is in 2023 tegenover 2022. Ook zou haar regering in de periode 2023-2025 veel meer werkvisa voor niet EU-burgers uitreiken dan voorgaande jaren.

Piekjaar 2023

Cijfers van de Italiaanse overheid bevestigen wat in de artikels te lezen staat. In 2023 arriveerden 157.652 bootvluchtelingen in Italië, heel wat meer dan de 105.131 in 2022 en de 67.477 in 2021.

Sinds Meloni aan de macht kwam, zijn de cijfers dus gestegen, maar het is niet de hoogste instroom ooit. In 2016 kwamen er nog meer bootvluchtelingen aan in Italië. Toen waren het er 181.436.

De artikels die Vooruit aandraagt, verschenen tussen 13 juli 2023 en 4 januari 2024 en gaan dus over cijfers tot en met 2023.

Van 2024 bestaan uiteraard nog geen definitieve jaarcijfers, maar als we kijken naar de stand op 31 mei 2024 en 31 mei voorgaande jaren, zien we dat er dit jaar al veel minder bootvluchtelingen aankwamen dan in 2023. Er is dit jaar dus voorlopig een dalende trend, maar de cijfers zijn wel nog licht hoger dan in 2022 of 2021.

Het klopt dus dat sinds het aantreden van Meloni het aantal migranten gestegen is, in het eerste jaar zelfs spectaculair.

Het gaat wel niet om de grootste instroom ooit: in 2016 lag het cijfer hoger.

In 2024 lijken de cijfers weer te dalen. De daling wordt in het kader van de Europese verkiezingen dan ook geclaimd door de partij van Meloni als bewijs dat de Tunesië-deal werkt.

De Tunesië-deal

In juli 2023 sloot Meloni samen met Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de Nederlandse premier Mark Rutte voor de EU een deal met Tunesië om bootvluchtelingen tegen te houden. Daarop kwam veel kritiek, onder andere toen bleek dat de Tunesische autoriteiten migranten de woestijn in dreven zonder voedsel of water.

In de eerste maanden na de deal, augustus en september 2023, lagen de instroomcijfers in Italië het hoogst, maar sinds 2024 zijn de instroomcijfers wel weer aan het zakken.

Migratie-expert Florian Trauner (VUB): ‘De deal met Tunesië heeft geleid tot meer controles en minder vertrek in 2024, althans op de korte termijn. Critici hebben benadrukt dat de samenwerking van Italië en de EU met Tunesië meer legitimiteit geeft aan een autoritair leiderschap, wat later problemen zou kunnen opleveren voor de EU.’

Ontmoedigingsmaatregelen

Sinds ze aan de macht is, nam Giorgia Meloni maatregelen die migranten en mensensmokkelaars moeten ontmoedigen de oversteek te maken.

Volgens Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe, heeft Meloni niet de controle over al die migratiestromen. ‘Ze kan wel stappen ondernemen, maar ze kan niet voorspellen of controleren waar een conflict uitbreekt, waar er economische malaise is.’

Volgens migratie-expert Flor Didden van de ngo 11.11.11 is de belangrijkste verklaring voor migratiestromen te vinden in de vertreklanden en het gebrek aan perspectief ter plaatse. ‘Voor Tunesië (waar de meeste bootvluchtelingen vertrekken die in Italië landen) heeft dat te maken met het beleid van president Kais Saied’, zegt Didden. ‘In februari 2023 gaf Saied een beruchte speech over het omvolkingsdiscours en heeft hij de haat aangewakkerd tegen Afrikaanse migranten in het land. Sindsdien is er een spiraal van geweld, door burgers en veiligheidsdiensten.’

Werkvisa

Onder Meloni is niet alleen de irreguliere migratie van bootvluchtelingen naar Italië toegenomen, ook het aantal werkvisa dat beschikbaar is voor niet-EU-burgers steeg.

Italië kampt met een ouder wordende bevolking, waardoor veel industrieën met te weinig werknemers zitten.

Onder druk van een aantal sectoren waar de personeelstekorten erg groot zijn, besloot de Italiaanse regering in juli 2023 het aantal werkvisa voor niet-EU-burgers in Italië te verhogen naar 452.000 in de periode 2023-2025. In 2025 zouden er 165.000 werkvisa verstrekt worden.

Dat is veel, maar niet het meeste ooit. In 2006, onder premier Silvio Berlusconi, werden 170.000 werkvisa verstrekt.

Didden: ‘Het is de contradictie in het beleid: Italië heeft migranten nodig.’ Het verklaart mogelijk waarom het aantal werkvisa per jaar hoger ligt dan het aantal bootvluchtelingen. Didden: ‘Asielzoekers zijn gewoon zichtbaarder.’

Daan Nicolay

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de Factcheckmarathon van de Lage Landen. Partners zijn: VRT NWS, RTBF, Knack, factcheck.vlaanderen, KRO-NCRV Pointer, Het Algemeen Dagblad en deCheckers.