Factcheck: essentiële oliën uit kattenkruid mogelijk effectiever tegen muggen dan DEET

‘Onderzoek heeft aangetoond dat kattenkruid (Nepeta) tot wel tien keer effectiever zou kunnen zijn dan DEET in het afweren van (tropische soorten) muggen’, zo lazen we in Libelle. Uit onderzoek blijkt inderdaad dat de essentiële oliën uit kattenkruid beter muggen zouden weren dan DEET, maar ‘tot tien keer effectiever’ lijkt overdreven. We beoordelen de stelling als eerder waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Libelle lazen we een artikel over planten die insecten op een afstand houden. Eén tip kreeg als kopje: ‘Beter dan DEET’. ‘Onderzoek heeft aangetoond dat kattenkruid (Nepeta) tot wel tien keer effectiever zou kunnen zijn dan DEET – de chemische verbinding in antimuggensprays – in het afweren van (tropische soorten) muggen’, zo klinkt het. ‘Dit komt door nepetalacton, de stof in kattenkruid die katten aantrekt, maar insecten afstoot. Klinkt veelbelovend, maar er is nog meer onderzoek voor nodig. In afwachting kun je alvast een pot kattenkruid op je terras zetten.’

Online vinden we deze uitspraak enkele keren terug, met een verwijzing naar een onderzoek van de American Chemical Society uit 2011, waaruit blijkt dat een kleine hoeveelheid essentiële olie van kattenkruid bepaalde tropische muggen zeer goed op een afstand houdt, terwijl daarvoor hogere concentraties DEET nodig zijn. Ook recenter onderzoek uit 2019 wees uit dat de essentiële olie uit kattenkruid ruim 95 procent van de Aedes aegypti-muggen, die onder meer zika en dengue verspreiden, afweert. In lage concentraties bleek die olie effectiever dan DEET, al nam het effect ervan wel al sterk af na twee tot vier uur.

Volgens medisch entomoloog Wim Van Bortel (Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen) is er al vrij veel onderzoek gebeurd naar het effect van essentiële oliën uit kattenkruid op muggen en andere insecten.

‘Blijkbaar hebben die inderdaad een insectenwerend effect. Er zit dus zeker potentieel in. Maar of dat effect tien keer sterker is dan DEET, is voorlopig onduidelijk. Het is in ieder geval te snel om over een wondermiddel te spreken. Muggenwerende middelen zijn van levensbelang in streken waar onder meer malaria en dengue voorkomen. Alvorens we bepaalde middelen aanbevelen, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan: ze moeten zeker veilig zijn, maar ook hoog scoren op gebruiksgemak. Er is nog wel een weg te gaan alvorens we producten op basis van kattenkruid zullen zien om ziektes te bestrijden. Bovendien wordt er in de studies telkens verwezen naar essentiële oliën uit kattenkruid. Het lijkt me erg onwaarschijnlijk dat je ook met een een pot kattenkruid op je terras muggen kunt wegjagen, zoals in het artikel wordt gesuggereerd.’

Ook entomoloog Peter Berx geeft aan dat het onderzoek veelbelovend is. ‘Dat het tien keer effectiever zou zijn dan DEET, vind ik wel een boude uitspraak. Mogelijk is essentiële olie uit kattenkruid iets effectiever, maar de werking is wel een stuk korter. Maar het zou op termijn wel een goedkoper alternatief kunnen zijn voor DEET. Dat chemische middel schrikt heel wat mensen af, terwijl uit onderzoek blijkt dat het toch erg veilig is.’

Dat we voorlopig alvast een pot kattenkruid kunnen kopen om muggen weg te jagen, is volgens Berx heel kort door de bocht. ‘Het effect van zo’n plant is uiteraard veel kleiner dan zeer geconcentreerde essentiële oliën. Het is anekdotisch bewijs, maar ik heb thuis zo’n plant staan vlak bij water, en dat ligt nu vol muggenlarven.’