Factchecker: ‘Meer dan de helft van de Belgen vindt de doodstraf aanvaardbaar’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat zei defensiespecialist Alexander Mattelaer in De Morgen. Maar klopt dat wel?

Exact een jaar na de mislukte militaire coup in Turkije zei president Recep Tayyip Erdogan in een herdenkingsspeech voor de slachtoffers dat als het parlement ermee zou instemmen, hij ‘direct zijn zegen geeft’ aan de herinvoering van de doodstraf.

Het doet ons denken aan een uitspraak van professor Alexander Mattelaer eind juni in De Morgen. De directeur Europese Zaken van het Egmontinstituut in Brussel haalde een onderzoek van de Britse denktank Chatham House aan. Vooral de resultaten over culturele aspecten vond de defensiespecialist merkwaardig. ‘De doodstraf wordt aanvaardbaar geacht door meer dan de helft van de Belgen,’ zei hij, ‘evenveel als in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije en Polen.’

Maar klopt dat? Vindt meer dan de helft van de Belgen de doodstraf werkelijk aanvaardbaar?

Chatham House heeft een oerdegelijke reputatie. Het onderzoek steunt op een online enqûete in tien Europese landen. Voor België namen ruim duizend respondenten deel, ‘ouder dan 18 jaar, gewogen volgens geslacht, leeftijd en woonplaats’. Op de stelling of de doodstraf voor sommige misdaden ‘de meest gepaste straf’ is, antwoordde 53 procent van de Belgische respondenten inderdaad positief: 29 procent was het ‘sterk eens’ en 25 procent ‘eerder eens’.

Toch relativeert professor Mattelaer dat nu. ‘Die meerderheid pro doodstraf is en blijft opmerkelijk, zeker in combinatie met de 64 procent Belgen die volgens het onderzoek voorstander zijn van een immigratiestop uit moslimlanden. Dat zijn opvallende vaststellingen, omdat ze contrasteren met de officiële beleidslijn en het discours van onze elites. Maar de steekproef is al bij al beperkt. We nemen die cijfers best met een korrel zout.’

Ook criminoloog Arne De Boeck (KU Leuven) vindt die 53 procent een overschatting. ‘De steekproef houdt geen rekening met opleiding, terwijl net dat beter voorspelt of iemand voor of tegen de doodstraf is dan leeftijd of geslacht’, weet De Boeck. Ook niet onbelangrijk: de enquête is afgenomen tussen december 2016 en februari 2017. ‘In de nasleep van een reeks terroristische aanslagen in Europa’, beklemtoont De Boeck. ‘Moet daar een tekening bij?’

De Boeck werkte mee aan het meest recente onderzoek over het thema, een studie van het JeugdOnderzoeksPlatform (JOP). ‘In 2008 bleek 34 procent van de jongeren tussen 14 en 25 jaar akkoord te gaan met de herinvoering van de doodstraf. In 2013 steeg dat percentage nog tot 41,5 procent’, schreef Knack begin vorig jaar. Onderzoek bij de bredere bevolking neigt eerder naar één op drie voorstanders. Daarop kwam ook het Vredesinstituut in 2006 uit na een bevraging van een duizendtal Vlamingen van 15 jaar en ouder. En ook gegevens van 2008 uit de European Value Study (EVS) van Koen Abts en Marc Swyngedouw (KU Leuven) wijzen in die richting. Daarin noemde 31 procent van de Belgen de doodstraf ‘gerechtvaardigd’.

Is het cijfer van Chatham House dan achterhaald? ‘Het eerlijke antwoord is dat we het niet weten’, zegt De Boeck. ‘Als je vandaag zou vragen of volksdemonen als “terroristen en kinderverkrachters” de doodstraf moeten kunnen krijgen, overheerst bij velen misschien het buikgevoel. Maar als je de Belgen degelijk zou peilen naar hun principieel standpunt over de doodstraf, kom je naar schatting uit op 30 à 40 procent voorstanders. Zeker niet “meer dan de helft”, zoals het onderzoek van Chatham House zegt.’