Factchecker: ’75 procent DNA-stalen in verkrachtingszaken wordt nooit getest wegens te duur’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Evelien Chiau, journaliste bij Charlie Magazine, tweette dit nadat burgemeester Johan Vande Lanotte (SP.A) een DNA-analyse van hondenpoep aankondigde om op te treden tegen de overlast in Oostende. Maar klopt dit cijfer?

In de strijd tegen niet-opgeruimde hondenpoep komen er in Oostende een undercoverbrigade en zes mobiele camera’s. En als sluitstuk een DNA-analyse van de drollen, ‘in uitzonderlijke omstandigheden, als blijkt dat iemand herhaaldelijk de regels overtreedt‘, zei burgemeester Johan Vande Lanotte (SP.A) onlangs in de Krant van West-Vlaanderen. Zo’n DNA-onderzoek kost naar schatting 200 euro, zei Vande Lanotte.

Evelien Chiau, journaliste bij Charlie Magazine, tweette daarna: ‘Kan íémand uitleggen hoe dit kan terwijl 75 procent DNA-stalen in verkrachtingszaken nooit getest wordt wegens “te duur”?’

Kan iémand uitleggen hoe dit kan terwijl 75% DNA-stalen in verkrachtingszaken nooit getest worden wegens ’te duur’? https://t.co/TSEImkpuSp

— Evelien Chiau (@_evelienc) April 19, 2017

Knack analyseert geen drol, maar dat cijfer. Klopt het? En zo ja, is dat wraakroepend?

Chiau heeft het cijfer uit een artikel op deredactie.be van 2013, zegt ze aan de telefoon. ‘Gedateerd, bij nader toezien. Volgens een recenter item in Het Journaal heeft het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) in 2015 dubbel zoveel DNA-sporen geanalyseerd als in 2014. ‘ 19 procent in 2014, tegenover 38 procent een jaar later. ‘In 2015 werden dus zes op tien stalen níét onderzocht. Dat is minder dan 75 procent, maar het blijft hallucinant.’

De stalen worden dertig jaar bewaard. Voor 2016 ligt het cijfer van het NICC in dezelfde lijn: 67 procent (nog) niet onderzocht. Maar dat is slechts een indicatie, want er zijn nog acht andere Belgische labs waar die DNA-analyses kunnen gebeuren. Het totaalbeeld, daar heeft de Federale Overheidsdienst Justitie echter het raden naar. ‘Wij hebben geen volledige cijfers over het aantal analyses van DNA-stalen in verkrachtingszaken’, mailt woordvoerder Edward Landtsheere. ‘De kostenstaten die de dienst Gerechtskosten verwerkt, bevatten geen informatie over het soort dossier waarin een analyse was gevorderd.’

Om een completer beeld te krijgen, vroeg Knack cijfers op bij twee andere labs: UZ Leuven en UZ Antwerpen. Als we die gegevens bij die van het NICC tellen, dan blijven in 2016 ongeveer zes op tien stalen (248 van 427, of 58 procent) niet onderzocht.

Als een verdachte het seksueel contact heeft bekend, wordt een DNA-analyse in die zaak meestal niet gevraagd, verduidelijken experts. Het is een kwestie van besparen waar kan. ‘De cruciale vraag is vaak of er wederzijdse instemming was. En daar kan DNA geen antwoord op geven’, zegt criminoloog Bertrand Renard (UC Louvain).

Afhankelijk van de bron kost zo’n analyse tussen de 350 en de 950 euro. De helft minder dan twee jaar geleden, volgens het NICC. Maar toch ’te duur’ voor Justitie? Liesbet Stevens van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen vindt het te gek voor woorden. ‘Dit is toch een kwestie van prioriteiten? In België gebeuren naar schatting 100 verkrachtingen per dag. Veel zaken blijven onopgelost omdat de dader onbekend is. Als we álle stalen zouden analyseren en die kruisen met dadergegevens van andere misdrijven, lossen we meer zaken op. Seksuele criminelen zijn vaak recidivisten.’ Een ministeriële richtlijn van februari 2017 schrijft die werkwijze trouwens voor. Zelfs als de verdachte de feiten bekent, is het ’toch aangewezen’ om een DNA-profiel te vorderen, lezen we. ‘Om eenmalig te vergelijken met de DNA-databanken.’

En die honden? ‘Een hondendrol heeft in principe geen DNA in zich’, geeft directeur-generaal Jan De Kinder van het NICC nog mee. ‘In een verse drol kunnen wel sporen van bloedverlies uit de darmen zitten, of losgekomen cellen uit de darmwand. Je kunt dus wel spooronderzoek doen. Maar zonder garantie op succes. Je hebt pakweg 50 procent kans dat je het DNA kunt bepalen. Maar ligt die drol er al twee dagen, dan kun je het zo goed als zeker vergeten.’