Factcheck: Zwitserse affiche die oproept tot verklikken van medeburgers is niet echt maar gefotoshopt

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleert een poster die van de Zwitserse overheid zou zijn, waarin wordt opgeroepen om Zwitserse burgers te verklikken die hun huis boven de negentien graden verwarmen. De afbeelding is gemanipuleerd. Het Zwitserse federale departement voor Energie zegt dat de overheid nooit zulke posters heeft verspreid.

Op 12 september verspreidt een Nederlandstalige Twitteraccount een poster die van de Zwitserse overheid zou komen (hier gearchiveerd). Op de poster zien we een jonge vrouw telefoneren. ‘Verwarmt uw buurman zijn woning boven de negentien graden? Informeer ons alstublieft’, lezen we. Eronder staat een telefoonnummer vermeld. 

“Blijkt een grap te zijn”, meldt het account later zelf op zijn tijdlijn, daarin bijgetreden door anderen. Toch gaat het beeld een eigen leven leiden en krijgt de tweet meer dan 1000 vind-ik-leuks. De afbeelding wordt ook onder meer geretweet door de Nederlandse schrijver en journalist Joost Niemoller (hier gearchiveerd) en plastisch chirurg Jeff Hoeyberghs. In de rechteronderhoek van de poster staat ook nog: ‘200 Zwitserse frank beloning’. De afbeelding circuleert ook op Facebook en Telegram (hier en hier gearchiveerd).

De poster zinspeelt op een recent Zwitsers ontwerp voor verordening, een wettelijke norm die ondergeschikt is aan een wet, dat de temperatuur in binnenruimtes die met gas worden verwarmd wil beperken tot 19 graden.

Het ontwerp is echter niet bindend en is nog niet goedgekeurd, blijkt uit een bericht op de website van het departement van Energie.

In een factsheet waarin de maatregelen staan opgelijst die Zwitserland zal nemen ‘in geval van een ernstig gastekort’, lezen we dat de verwarmingsmaatregel pas op de derde plaats komt na een oproep tot energiebesparing en de omschakeling van tweebrandstofsystemen van gas naar olie. Die zou ook eerst gelden voor openbare gebouwen en kantoren, en daarna pas voor particulieren. De beperking zou niet gelden voor scholen en verzorgingstehuizen. De federale regering stelt ook dat de ontwerpverordeningen pas in werking treden bij een gastekort. Vooralsnog is dat niet aan de orde, lezen we in een andere factsheet.

Als we het telefoonnummer googelen zien we dat het van de persdienst van het Zwitserse federale departement voor Energie is. De afbeelding insinueert daarmee dat de Zwitserse overheid een kliklijn heeft opgericht.

Gaat het om een echte affiche van de Zwitserse overheid?

We nemen een screenshot van de afbeelding en voeren een omgekeerde zoekopdracht via Tineye uit. Die website zoekt naar de eerst geposte versie van de afbeelding. We zien dat de afbeelding een rechtenvrije foto is, die onder meer op de website Adobe Stock staat.

Ook het kader rond de foto vinden we terug op een website met rechtenvrije foto’s.

We vermoeden dus dat de affiche gephotoshopt is. 

Reactie departement voor Energie

Om zeker te zijn dat de affiche gephotoshopt is, nemen we contact op met het Zwitserse federale departement voor Energie. We vragen of het ooit dergelijke affiches heeft vespreid. Woordvoerster Simone Hug ontkent per mail aan Knack dat de affiche van de Zwitserse overheid komt: ‘De Confederatie heeft niets te maken met deze oproep, die sinds zaterdag (10 september, nvdr) op de sociale media circuleert, en distantieert zich ervan in welke vorm dan ook. Het logo en het telefoonnummer van de Confederatie op de afbeelding zijn misbruikt. Er bestaan noch dergelijke posters van de Confederatie, noch overeenkomstige oproepen, het is duidelijk een geval van manipulatie. De Confederatie heeft een onderzoek ingesteld naar dit misbruik.’

Origine

Volgens de Britse journalist Marc Owen Jones deelde het Twitteraccount @dagnytaggart369 de afbeelding opvallend veel. Het account werd ondertussen opgeschort, maar via de website archive.is vinden we een gearchiveerde versie van de tweet terug. Via de website Followeronk zien we dat het account in een jaar tijd 29000 tweets de wereld in heeft gestuurd, wat neerkomt op 81 tweets per dag. 

De afbeelding werd ook gedeeld door het Twitteraccount van Russische persagentschap Sputnik en de Russische VN-gezant Dmitry Polyanskiy. De retweet is niet langer op zijn Twitteraccount terug te vinden.