Factcheck: ‘Zelfs na sabbatical zitten werknemers tijdens eerste werkdag op hetzelfde energie- en stressniveau als voorheen’ (*)

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat lazen we onlangs op de Nederlandse nieuwssite Nu.nl. Maar klopt die stelling wel?

‘Vakanties worden beschouwd als een bron van geluk en een essentieel ingrediënt voor een goed leven’, lazen we onlangs op de nieuwssite nu.nl. Zelfs ‘als middel om volledig te herstellen’, zei arbeids- en organisatiepsychologe Jessica de Bloom (Rijksuniversiteit Groningen) als een van twee experts over het thema onder de kop ‘Vakantie als medicijn’. Maar dan kun je van een koude kermis thuiskomen, lazen we verder. ‘Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat werknemers zelfs na een sabbatical van zes maanden tijdens de eerste werkdag op hetzelfde energie- en stressniveau zitten als voorheen.’ (**)

Ontnuchterend. Uit welk onderzoek blijkt dat?

‘Het is op nu.nl erg kort door de bocht geformuleerd’, zegt Jessica de Bloom aan de telefoon. Ze bezorgt ons het onderzoek, een ‘quasi-experiment’ en enquête bij 129 academici die in de periode 2000-2002 op sabbatical waren geweest. ‘Op sabbatical’ betekent in de regel dat ze wel aan het werk waren, maar elders en bijvoorbeeld vrijgesteld van onderwijs, waardoor ze meer tijd aan onderzoek konden besteden. De participanten werden op drie momenten ondervraagd: voor hun sabbatical, in het midden ervan en erna. ‘De post-test was in het midden van het eerstvolgende semester na de terugkomst van de sabbatee‘, lezen we in de publicatie uit 2010 in Journal of Applied Psychology. ‘Dus niet op de eerste dag bij terugkomst, maar ruim langere tijd nadien’, zegt De Bloom.

Op vakantie doe je iets heel anders, dus voel je je ook anders. Kom je terug en is alles zoals voordien, dan mag het niet verbazen dat je je ook vóélt zoals voordien.

‘Het punt dat ik heb gemaakt, is dat de effecten van een vakantie van heel korte duur zijn. Of je nu maanden weggaat of maar een lang weekend, het patroon is hetzelfde: na het begin van de vakantie voelen mensen zich heel snel beter, tegen het einde – wanneer ze zich mentaal al voorbereiden op opnieuw gaan werken – vlakt die gestegen lijn van welbevinden een beetje af. En zodra ze opnieuw aan het werk zijn, klappen ze vrij snel terug naar hoe het eerder was.’

Dat is logisch, zegt De Bloom. ‘Op vakantie doe je iets heel anders, dus voel je je ook anders. Kom je terug en is alles zoals voordien, dan mag het niet verbazen dat je je ook vóélt zoals voordien.’

Het patroon dat De Bloom beschrijft loopt als rode draad door verschillende studies, stellen we vast. ‘Vakanties dragen significant bij tot het welbevinden van werknemers. Maar de positieve effecten ervan vervagen met de tijd’, lezen we bijvoorbeeld in het vakblad International Journal of Stress Management (2018).

Die zogeheten fade-out gebeurt vrij snel, schrijft professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis (KU Leuven) in een column voor Artsenkrant. ‘Binnen de 3 tot 14 dagen is het vakantiegevoel al weg.’ Maar ‘vakantie is goed voor je’. Ook goed voor je werk, ‘op voorwaarde dat je je helemaal mentaal hebt kunnen loskoppelen’.

‘Of we iets als stressvol ervaren, wordt tussen onze oren bepaald’, beklemtoont biologisch psycholoog Rudi D’Hooge (KU Leuven). ‘Wat de ene uitdagend vindt, gaat de draagkracht van de andere te boven. Is je werk- of familiesituatie te belastend, dan herstelt je lichaam wanneer je ervan weg bent, maar levert dat uiteindelijk weinig op als er ten gronde niets verandert.’

De claim met ’tijdens de eerste werkdag’ volgt niet uit de studie, besluit Jeroen Camps, die organisatiepsychologie doceert aan Thomas More. ‘De voordelen van vakantie werken gelukkig toch wat langer door, zo blijkt uit ander onderzoek.’

(*) Dit is de ingekorte versie van de claim op nu.nl. (**) Dit is de volledige claim.