Factcheck: Vlees.be kort door de bocht over ecologische impact veganisme

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

De Belgische vleessector factcheckt een claim zonder bronvermelding: veganisten zouden beweren dat hun eetpatroon zorgt voor 25% tot 50% minder uitstoot van broeikasgassen. Volgens de wetenschap klopt dat, tenminste als je voedingspatronen met elkaar vergelijkt.

De website vlees.be, een initiatief van de Belgische vleessector, plaatst op 17 juni een ‘factcheck’ online in de vorm van een video op Facebook. ‘Veganistisch eten = 25% – 50% minder uitstoot’ beoordelen de makers van de video als ‘fout!’. De video werd 40.000 keer bekeken. Een bronvermelding bij de claim die vlees.be zegt te factchecken ontbreekt.

We contacteren vlees.be met de vraag waar ze die cijfers vandaan halen. Ze bezorgen ons vier bronnen ‘die deze claim maken’. Het gaat over één Nederlandstalig artikel en drie Engelstalige bronnen. Volgens vlees.be claimen die bronnen dat een veganistisch dieet 25-50% uitstoot van CO2 zou besparen ten opzichte van de totale CO2-uitstoot van een persoon.

Claimen die bronnen dat? We onderzoeken de vier bronnen.

Een artikel op De Wereld Morgen zou deze claim maken. We lezen in dat artikel de quote van een veganistische influencer overgenomen van diens profiel op Instagram: ‘Iemand die een veganistisch dieet volgt, produceert 50 procent minder CO2 […] vergeleken met een niet-vegan.’

Twee paragrafen verder staat kritiek op de boodschap van deze influencer: ‘Bij de informatie die hij geeft, staat geen bron. Volgers kunnen dus niet eenvoudig nagaan of deze informatie wel klopt.’ De bron die vlees.be gebruikt, is dus zelf kritisch over dat cijfer.

De tweede bron van vlees.be is de film Cowspiracy. Die beeldprent uit 2014 tegen de vleesindustrie en pro veganisme bevat volgens wetenschappers onwaarheden, maar bevat ze ook de claim dat veganisme voor 50% minder totale uitstoot van broeikasgassen zorgt?

‘Een veganistisch dieet produceert de helft minder CO2 dan een Amerikaanse omnivoor’, zegt een voice-over in de film. Tegelijkertijd is er een grafiek zichtbaar die duidelijk maakt dat het gaat over een vergelijking tussen twee diëten en dat het niet gaat over de totale uitstoot van een persoon.

De derde bron die vlees.be gebruikt, is het boek Give a Sh*t, Live Better, Save the Planet van Ashlee Piper. We zoeken de bewuste passage in het boek.

De relevante quotes hebben we aangeduid. Eenmaal gaat het over een vermindering van 50% en wat verder tot zelfs 63%. Tweemaal gaat het echter over voedingspatronen die worden vergeleken en wordt er wederom geen claim gemaakt over totale reductie van CO2-uitstoot.

De vierde bron is een artikel op de site vegoconomist.com. Dit artikel doet wél een uitspraak over de impact van veganistisch eten op iemands totale uitstoot: ‘Onderzoekers van de universiteit van Oxford vonden dat het niet eten van vlees- en zuivelproducten de koolstofvoetafdruk van een persoon kan verminderen tot 73%.’ Het cijfer van 73% staat effectief in de aangehaalde Oxford-studie, maar gaat over een hypothetische andere aanpassing van het diëet van Amerikanen*.

Complex wetenschappelijk debat

De bron van de claim die vlees.be onderzoekt is dus discutabel, maar welke claim zeggen ze zelf tegen het licht te houden?* In een mail verduidelijkt een woordvoerder van vlees.be de essentie van hun video: ‘Afhankelijk van de samenstelling kan een veganistisch dieet inderdaad 25-50% CO2 besparen ten opzichte van een voedingspatroon dat wel vlees bevat, maar dan enkel binnen het aandeel dat voeding heeft in de totale CO2-voetafdruk.’

Vlees.be verwijst in die mail naar een meta-studie uit 2015. Zweedse wetenschappers analyseerden 14 wetenschappelijke artikelen over het thema. De studie concludeert dat een veganistisch eetpatroon in rijke landen de broeikasgasemissies met 25 tot 50% kan verminderen ten opzichte van een ‘standaard’ eetpatroon.

Een studie uit 2016 kwam tot gelijkaardige conclusies. De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) haalt beide studies aan in een rapport over mogelijke oplossingen voor een duurzamer voedingssysteem.

Sowieso is een impact van 25% tot 50% nog een groot verschil. Hoe komt dat?

‘De milieu-impact van voedingspatronen berekenen zorgt voor een moeilijk wetenschappelijk debat’, zegt wetenschapper Erika Vander Putten van de VMM. ‘Enerzijds zijn voedingspatronen moeilijk te veralgemenen. Anderzijds is er ook een grote diversiteit in productiemethodes van voedsel. Een biefstuk kan op verschillende manieren geproduceerd worden, met een groot verschil in broeikasgasuitstoot. Dat zorgt voor een grote spreiding.’

Professor Gerard Govers (KU Leuven) geeft het vak ‘Draagkracht van de aarde’ en is het eens met zijn collega. Hij haalt zelf nog een andere studie aan die vooral de grote verschillen tussen nationale diëten benadrukt. ‘Belangrijke nuance is ook dat een bovenmatig groot gedeelte van de CO2-uitstoot van ons dieet is gelinkt aan onze consumptie van rundvlees. Dat veroorzaakt per kilogram makkelijk tien keer de uitstoot van bijvoorbeeld kippenvlees. Het is een ingewikkeld verhaal.’

Verkeerde vergelijking

De video van vlees.be koppelt die cijfers vervolgens aan de emissie van broeikasgassen in Vlaanderen opgedeeld per sector.

Hierbij vermeldt vlees.be wel een bronvermelding. De cijfers komen van de VMM. ‘De cijfers die vlees.be gebruikt zijn lichtjes verouderd’, zegt Vander Putten van VMM. ‘Zij noemen landbouw wel ‘Tuinbouw & veehouderij’, wat niet helemaal correct is want landbouw bestaat uit akkerbouw, tuinbouw en veeteelt.’

Daarna koppelt de video deze correcte statistiek en het correcte cijfer over de milieu-impact van een veganistisch dieet aan elkaar.

Hier gaat vlees.be kort door de bocht volgens de VMM: ‘Als je de bijdrage van een veganistisch eetpatroon aan een reductie van de totale broeikasgasuitstoot wil berekenen, moet je het niet vergelijken met de totale territoriale broeikasgasemissies, maar met de totale koolstofvoetafdruk van consumptie.’ De koolstofvoetafdruk geeft weer hoeveel broeikasgasemissies onze consumptie wereldwijd veroorzaakt.

De reden? ‘De structuur van de landbouw in een regio komt meestal niet overeen met de samenstelling van het voedingspatroon. We telen hier bijvoorbeeld geen cacao en koffie. Of als je het hebt over de vleesindustrie: een aanzienlijk deel van het veevoeder komt uit import.’

Correcter zou dus zijn om het cijfer te vergelijken met de koolstofvoetafdruk van de Vlaming. Voor het consumptiepatroon van de gemiddelde Vlaming wordt gemiddeld per jaar 20 ton CO2-equivalent uitgestoten. CO2-equivalent is een meeteenheid die de uitstoot van alle broeikasgassen omrekent naar CO2.

Voeding veroorzaakt een uitstoot van 2,8 ton CO2-equivalent per persoon per jaar op het totaal van 20. Ongeveer 14% van de uitstoot van de Vlaming komt dus voort uit zijn of haar voedingspatroon.

Wetenschappelijke studies over de impact van veganistisch eten op de totale uitstoot van broeikasgassen van de Vlaming bestaan nog niet. Maar als we het cijfer van 25-50% op dit cijfer toepassen, dan komen we uit op een totale reductie van 3,5% à 7%.