Factcheck: viraal filmpje bewijst niet dat ‘knutselraketten’ van Hamas betaald zijn met westerse hulp

Op X deelt Vlaams Parlementslid Sam van Rooy (Vlaams Belang) een filmpje waarin Hamasstrijders met graafmachines stalen buizen uit de grond halen en die tot raketten verwerken. Volgens Van Rooy zijn die buizen en dus ook die raketten betaald met buitenlandse hulp, maar daarvoor bestaat geen bewijs.  

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Dankzij buitenlandse hulp kreeg Gaza een paar jaar geleden nieuwe waterleidingen. Hamas heeft de pijpleidingen opgegraven en er raketten van gemaakt, die ze later op Israël afvuurden met als doel onschuldige Joden te vermoorden’, schreef Vlaams Parlementslid Sam van Rooy (Vlaams Belang) op 12 oktober op X (voorheen Twitter, hier gearchiveerd).

Bij het bericht plaatste Van Rooy een filmpje met het logo van de Al Qassam-brigades, de paramilitaire vleugel van Hamas. Daarin is te zien hoe Hamasstrijders met graafmachines stalen buizen uit de grond halen en die in wapenfabrieken tot raketten verwerken.

Het bericht werd 274 keer geretweet, het filmpje is 51.300 keer bekeken. De post roept boze reacties op bij een aantal volgers van van Rooy.

Klopt het dat we in het filmpje ‘nieuwe waterleidingen’ zien, betaald met ‘buitenlandse hulp’?

Op 7 oktober begon de Palestijnse extremistische groepering Hamas, onder de naam Operatie Al-Aqsa Zondvloed, een verrassingsaanval op Israëlische doelwitten. Vanuit de Gazastrook vuurde de organisatie duizenden raketten af. Hamasstrijders trokken tegelijk ook kibboetsen binnen, waarbij ze massale slachtpartijen aanrichtten. Ze vielen ook binnen op een Israëlisch muziekfestival, Nature Party, in de Negev-woestijn, dicht bij Gaza. Dat lezen we in een artikel van het persagentschap Reuters. 

Sinds zondag 8 oktober reageert Israël met bombardementen op Gaza. Israël heeft ook een grondoffensief in Gaza voorbereid. Volgens de meest recente cijfers van de Verenigde Naties heeft het conflict ondertussen al aan meer dan 4200 mensenlevens gekost en is een miljoen Palestijnen op de vlucht. Volgens Unicef, het kindernoodfonds van de Verenigde Naties, worden in Gaza elke dag ongeveer 400 kinderen gedood of verwond. 

Zowel in ons land als in de Europese Unie heeft de opflakkering van het conflict tussen Israël en Hamas geleid tot twijfel over de wenselijkheid van humanitaire en andere ontwikkelingshulp aan de Gazastrook, het Palestijnse gebied dat onder bestuur van Hamas staat. 

Zoals journalist Rien Emmery eerder al uitlegde in Knack, had de bevoegde Europees commissaris Olivér Várhelyi kort na de moorddadige Hamasaanvallen van 7 oktober aangekondigd alle steun aan Palestijnse projecten voorlopig op te schorten, maar hij trok die woorden kort daarna weer in. 

Ook de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) kondigde aan dat België humanitaire hulp zou blijven bieden aan de Palestijnse gebieden, onder de bestaande integriteitscodes en audits die moeten vermijden dat Hamas daarvan direct of indirect profiteert. In een eerdere factcheck en een eerder Knack-artikel legden we uit hoe België laat controleren dat er geen Belgische ontwikkelingssteun of humanitaire hulp in de handen van Hamas belandt. 

Het is in de marge van die discussies dat het bericht opdook dat Hamas raketten afvuurde die gemaakt zouden zijn van opgegraven waterleidingsbuizen, aangelegd met ‘buitenlandse hulp’. Van Rooy was niet de enige die het de wereld instuurde. Een bijna identieke tweet, met hetzelfde filmpje, was eerder die ochtend van 12 oktober op X  geplaatst door het account ‘Visegrád24’, goed voor 700.000 volgers. Daar werd de video meer dan 12 miljoen keer bekeken.

Visegrád24, in 2020 opgericht door een marketingbureau dat geregeld opdrachten voor de Poolse overheid uitvoerde,  is geen journalistiek project, noch de officiële spreekbuis van de Visegrád-landen – een naam die gebruikt wordt voor de cultureel-politieke alliantie tussen Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije. Het is een ‘nieuwsaggregator’ die onderwerpen uitkiest en ze op socialemediakanalen presenteert, meestal met een conservatieve draai.

Bij het bericht op X geeft Visegrád24 geen bronnen. Het bericht lijkt gebaseerd op een artikel dat twee dagen eerder, op 10 oktober, was verschenen in de conservatieve Britse krant The Daily Telegraph, met als titel  ‘De EU financierde waterpijpleidingen, hoewel Hamas er prat op gaat dat het er raketten van kan maken’.

The Daily Telegraph presenteerde een overzicht van tientallen miljoenen aan recente EU-steun voor waterleidingsprojecten in Gaza, inclusief de aanleg van kilometers pijpleidingen voor afvalwaterstations en ontziltingsinstallaties.

De krant liet in het stuk Frank Furedi aan het woord, directeur van het Mathias Corvinus Collegium (MCC Brussels), een met Hongaars geld gefinancierde denktank. Die werkte ook mee aan het onderzoek, schreef de krant. ‘Degenen die aan het hoofd van de EU-diplomatie staan, zijn naïef’, zo citeren ze Furedi over het ‘geld van belastingbetalers aan Palestijnse organisaties (…) dat Hamas kan gebruiken voor militaire doeleinden’.

Maar in het artikel claimt The Telegraph niet dat er daadwerkelijk met EU-steun betaalde waterleidingen zouden zijn opgegraven, noch dat die zouden zijn verwerkt tot raketten gebruikt bij recente aanvallen. De krant verwijst enkel naar een ‘video uit 2021’ waarin Hamas toont dat het in het verleden al pijpleidingen heeft opgegraven. Het gaat om dezelfde video als in de tweets van Visegrád24 en Van Rooy. Het filmpje werd ook al in mei 2021 gepost op Israëlische X-accounts en op blogsites.

Oud propagandafilmpje

In werkelijkheid zijn de beelden uit het propagandafilmpje nog iets ouder. Ze komen uit een reportage van de Arabische nieuwszender Al Jazeera uit december 2020 over hoe Hamas zich na de blokkade van Gaza, die deels bedoeld was om de smokkel van wapens tegen te gaan, via improvisatie toch weer kon bewapenen.

In dat filmpje valt inderdaad te zien hoe ondergrondse leidingen worden opgegraven en omgebouwd tot raketten. Maar daarbij wordt vermeld dat het gaat om een netwerk van waterleidingen bij voormalige Israëlische nederzettingen in de Gazastrook. In 2005 werden die nederzettingen ontruimd en afgebroken, toen Israël zich volledig uit de Gazastrook terugtrok. Van nieuwe pijpleidingen betaald door westerse ontwikkelingshulp is geen sprake.

Zoals Rien Emmery  schreef in Knack, vallen stalen buizen met een bepaalde diameter trouwens al meer dan vijftien jaar onder de importrestricties van de blokkade van Gaza. Ze kunnen niet ingevoerd worden zonder Israëlische toestemming, precies vanwege de dreiging dat er raketten mee zouden worden gemaakt. Heel wat waterleidingsprojecten in de Gazastrook gebruiken dan ook buizen uit polyethyleen of pvc – materialen die niet geschikt zijn om wapentuig te maken.

We vroegen aan Sam van Rooy waarop hij zich baseert voor de claim dat de door Hamas gemaakte raketten betaald zouden zijn met buitenlands geld. In zijn antwoord verwees van Rooy naar het filmpje dat hij in zijn tweet deelde, zij het dan wel de versie die The Telegraph op zijn YouTube-kanaal postte.