Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een video op Facebook zou moeten bewijzen dat covid-sneltesten waardeloos zijn. Uit online onderzoek blijkt dat de video afkomstig is uit een Poolse ambulance. Hoe de video tot stand kwam is onduidelijk, maar hij bewijst geenszins de gebrekkige werking van een covid-sneltest.

Op 5 november plaatst een Belgische vrouw een video op Facebook. Daarin zien we hoe iemand appelsap test met een covid-sneltest. Het appelsap blijkt positief en zou dus antilichamen tegen covid-19 bevatten. De video wordt 413 keer gedeeld en wordt door 11.000 mensen bekeken.

In de video zien we een man een covid-sneltest uit de verpakking halen (links) en die bij andere testen op een tafel leggen (rechts).

Daarna drinkt hij van een fles appelsap (links) en trekt de inhoud ervan in een spuitje (rechts).

Ten slotte ledigt hij dat spuitje op een covid-sneltest (links), die wat later een positief signaal lijkt te geven (rechts).

Waar komt de video vandaan?

We gaan op zoek naar de oorsprong van de video. Daarvoor gebruiken we screenshots zoals die hierboven. We laden ze op bij Google Afbeeldingen en in de Russische zoekmachine Yandex, helaas zonder resultaat. Mogelijk is de kwaliteit van de video te laag.

Yandex herkent wel vergelijkbare testen, maar we vinden geen andere versies van de video. Andere versies zouden meer context kunnen geven of van een betere kwaliteit kunnen zijn, waardoor verder onderzoek mogelijk zou zijn.

De mannen die we zien en horen in de video lijken een Slavische taal te spreken. We zoeken in Yandex daarom naar video’s met de zoekwoorden covid en het Russische woord voor sap.

Het eerste zoekresultaat blijkt dezelfde video op de Russische sociale netwerksite VKontakte. Wanneer we de tekst van deze video vertalen met Google Translate, is er sprake van een ‘Poolse ambulance’.

Rechtsboven zien we ook ‘Sebastian Ross’ staan. We komen zo uit bij de Facebookpagina van een Britse Pool, die de video ook postte. Deze versie van de video heeft een hogere beeldkwaliteit, wat ons toelaat om verder onderzoek te doen.

Is de video echt opgenomen door Poolse ambulanciers? We zoeken beelden van Poolse paramedici (links) en vergelijken die met elementen in de video (rechts). Zo zien we een logo dat lijkt op dat van een Ratownik Medyczny (geel kader), de paramedici van de Poolse politie. De letters ‘ik’ en ‘ny’ die zichtbaar zijn op een rode achtergrond in de video (paars kader) stemmen ook overeen met de laatste letters van die twee woorden.

In een ander fragment van de video (zie uitsnijding rechtsonder) is het hele woord ratownictwo (‘reddings-‘) leesbaar.

We nemen contact op met onze Poolse factcheckcollega’s van Demagog. Hoofdredacteur Pawel Terpilowski: ‘Ik ken het filmpje. We hebben echter niet kunnen achterhalen of de man in de video een echte paramedicus is of niet. Uit onze factcheck bleek wel dat ermee geknoeid is.’ Op 6 november verschijnt inderdaad een Poolse factcheck over de video.

Geknoei met beelden

Twee elementen in de video roepen vragen over de waarachtigheid op.

Ten eerste is er twijfel over de inhoud van het spuitje. De fles waar de man van drinkt was niet nieuw en gesloten, dus we zijn niet zeker dat er appelsap in zit. Bovendien drinkt de man van de fles, waardoor er ook speeksel in de fles komt. Dat kan de test uiteraard beïnvloeden. Het spuitje dat hij gebruikt is ook niet voorverpakt en kwam mogelijk voordien al in aanraking met een andere stof.

Ten tweede is het onwaarschijnlijk dat de positieve covid-sneltest op het einde van de video de test is waarop het spuitje werd gespoten. Op een bepaald moment in de video (2:06) zwenkt de camera weg van de testen. Op dat moment is het perfect mogelijk om de test van het spuitje te wisselen met een positieve test. Op de tafel liggen heel wat covid-sneltesten. Dokter Tomasz Dzieiatkowski, die de video analyseerde voor Poolse media, vat samen: ‘Deze video kan alleen beschouwd worden als een farce.’

De testen in de video (links) zijn sneltesten op antilichamen tegen covid-19 geproduceerd door het Amerikaanse bedrijf Healgen (rechts).

In de gebruiksaanwijzing van Healgen staat dat er een wachttijd is voor de test van tien minuten. Het is dus niet mogelijk om in een video van slechts 2 minuten en 20 seconden een resultaat van de test te zien. Tenzij de video is ingekort, maar daarvoor is geen indicatie. Wellicht is er een wisseltruc toegepast.

De testen van Healgen zijn ook in Nederland en België te bestellen. Om de betrouwbaarheid van serologische testen te onderzoeken werd de test ook gebruikt in een Belgisch laboratorium, zo blijkt uit een document van Sciensano. De test van deze producent is niet aanbevolen door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Een dergelijke validatie van het FAGG is evenwel niet nodig om de test in België te verkopen. Ze zijn wel gecertificeerd en voldoen aan een Europese richtlijn.