Factcheck: video van Zelensky met vervalste ondertitels gaat viraal

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media wordt een filmpje gedeeld waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op bezoek is bij het leger. ‘We zullen het doen zoals in Boetsja en opnieuw zal niemand ons verdenken’, zou Zelensky daar hebben gezegd. Dat klopt niet: het gaat om een filmpje uit 2019 waaraan een foute vertaling is toegevoegd.

Op 31 mei verschijnt onderstaande (ondertussen verwijderde) tweet. 

In het filmpje, dat 45 seconden duurt, zien we de Oekraïense president Volodymyr Zelensky die op bezoek is bij een legereenheid. We zien de militairen weggaan van een tafel waarop drank en etenswaren staan. Zelensky gaat met de militairen in overleg om daarna een kogelvrij vest aan te trekken en een helm op te zetten. Daarna zien we enkele militairen in een witte bestelbus stappen. 

In de video, die 15.900 keer bekeken werd, wordt Oekraïens gesproken. De ondertitels zijn in het Bulgaars. In het Nederlandstalige bijschrift zegt de auteur van de tweet dat Zelensky in de video letterlijk zou zeggen: ‘We zullen het doen zoals in Boetsja en opnieuw zal niemand ons verdenken. We schieten ‘s nachts!’

De twitteraar verwijst daarmee naar de slachtpartij op burgers in Boetsja, een voorstad van Kiev, in maart 2022. Sommigen trekken in twijfel of Rusland wel verantwoordelijk is voor die moorden, en stellen dat ze door Oekraïense soldaten in scène zouden zijn gezet. Ook de Russische president Vladimir Poetin beweerde op 12 april dat de beelden van de slachtpartij vals zouden zijn. Dat laatste werd al meermaals ontkracht, ook door Knack, dat er op 6 april een factcheck over publiceerde.

Kokkin

Een iets langere versie van de video (1:34) circuleert ook op op YouTube en op Facebook, onder meer in deze Bulgaarse groep. Het gaat om dezelfde beelden, voorafgegaan door een korte scène waarin Zelensky met de militairen aan tafel zit. Ze eten en drinken thee. Er komt ook een kokkin in beeld. Ook screenshots uit het filmpje worden op Facebook gedeeld, zoals bijvoorbeeld hier. 

Een omgekeerde zoekopdracht met enkele screenshots uit de video leert ons dat de video van Zelensky’s ontmoeting met Oekraïense officieren al online werd geplaatst op 27 oktober 2019, lang voor de Russische inval in Oekraïne van februari 2022 en het bloedbad in Boetsja in maart 2022. Het filmpje is een fragment uit een langere video van 24 minuten die op YouTube terug te vinden is (bijvoorbeeld hier en hier). 

President Volodymyr Zelensky ging op 26 oktober 2019 onverwacht op bezoek bij de Oekraïense soldaten in de frontlinie bij Zoloto, een stadje met 14.000 inwoners in de Donbasregio. Daar voert het Oekraïense leger al sinds 2014 strijd tegen pro-Russische separatisten. De president was daar ter gelegenheid van de gedeeltelijke terugtrekking van Oekraïense troepen. Kort daarna verscheen er een 24 minuten durend verslag van zijn bezoek op het YouTube-kanaal van de president. Dat is de originele bron van de uit hun context gehaalde beelden. 

Valse ondertitels

De Bulgaarse factcheckers van Stop Fake onderzochten de korte video omdat hij op sociale media wordt gedeeld alsof hij recent zou zijn. Volgens Stop Fake gaat de conversatie helemaal niet over wat in de Bulgaarse ondertitels wordt gezegd. Om dat duidelijk te maken publiceert Stop Fake de volledige conversatie in het Oekraïens én de vertaling in het Bulgaars. 

Daaruit blijkt dat Zelensky in het filmpje geen instructies geeft, maar de geplande terugtrekking van de Oekraïense troepen in de regio van Zolote bespreekt. Over Boetsja wordt in het gesprek helemaal niets gezegd. Zelensky wil de Oekraïense troepen bezoeken, en wil dat bij voorkeur ‘s ochtends doen, omdat de Russische militairen ‘s nachts het meest vuren.

Uit de analyse van Stop Fake blijkt dus dat in de video zowat het tegenovergestelde wordt gezegd als in de vermeende vertaling. De soldaten willen met de president naar het front gaan, maar ze willen uit voorzichtigheid ‘s ochtends vroeg gaan. De conversatie gaat dus niet over de Oekraïense soldaten die zelf zouden schieten.

Ook op Tsjechische Facebookaccounts doet het filmpje de ronde, in dit geval voorzien van Tsjechische ondertitels. Volgens de Tsjechische factcheckers van Faktické Info en Demagog bevatten die versies dezelfde foutieve informatie als de Bulgaarse ondertitels.