Factcheck: versterkt ziek worden nu wél of niet het immuunsysteem van kinderen?

Volgens een populair Instagramaccount zouden kinderen die tijdens de eerste levensjaren vaak ziek worden, later meer risico lopen op ernstigere infecties. Dat zou een recente wetenschappelijke studie aantonen, maar immunologen waarschuwen voor een verkeerde interpretatie van die studie. ‘Af en toe ziek zijn op jonge leeftijd is wél bevorderlijk voor het immuunsysteem. De resultaten van het bewuste onderzoek mogen niet worden veralgemeend omdat een deel van de in de studie gevolgde kinderen zo extreem vaak ziek was dat je kunt vermoeden dat ze een onderliggend immuniteitsprobleem hebben.’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Bij deCheckers, een Belgische vzw die de verspreiding van nepnieuws wil tegengaan, liep onlangs een vraag binnen van een jonge mama over onderstaande Instagrampost. De post is afkomstig van een Engelstalig account met 17.700 volgers dat opvoedadvies brengt voor jonge ouders.

De post verwijst naar een studie uit 2025 die zou aantonen dat jonge kinderen die vaker ziek zijn, meer kans hebben om ook later ziek te worden, met zwaardere infecties. ‘Dit bewijst dat ziek worden op jonge leeftijd het immuunsysteem niet versterkt’, aldus de auteur van de Instagrampost.

De jonge mama die een bericht stuurde naar deCheckers wil graag weten hoe het nu precies zit, want zij heeft – net als heel wat andere jonge ouders – al vaak het tegenovergestelde gehoord – dat kinderen net immuniteit zouden opbouwen door ziek te worden in de eerste levensjaren. 

Minieme verschillen

‘De recente studie waarnaar de Instagrampost verwijst is interessant, maar makkelijk om te dramatiseren’, reageert Andreas Huysman. Hij is specialist inwendige ziekten in opleiding aan UZ Gent en behaalde een master in de immunologie aan Oxford University.

‘In het geciteerde onderzoek bleken kinderen die in hun eerste drie levensjaren veel infecties hadden doorgemaakt ook later meer ernstige infecties op te lopen’, vertelt Huysman. ‘Maar dat betekent niet per se dat het immuunsysteem van die kinderen “kapot” is.’

Het verschil is in sommige gevallen minimaal, legt Huysman uit. Hij haalt daarvoor onderstaande grafiek aan. Die toont het aantal antibioticakuren dat kinderen tussen hun 3 en 9 jaar hebben ondergaan, en maakt daarbij het onderscheid tussen kinderen die heel vaak infecties hadden opgelopen voor ze drie jaar waren (‘high burden of infection’) en kinderen bij wie het aantal infecties in die periode lager lag (‘low burden of infection’). 

‘Je kunt daaruit niet besluiten dat er sprake is van oorzaak en gevolg’, zegt Huysman. ‘Het zou kunnen dat sommige van de kinderen met een hoge infectielast genetisch meer vatbaar zijn voor infecties.’ 

Professor kinderimmunologie Filomeen Haerynck (UZ Gent) heeft de paper uit de Instagrampost ook doorgenomen. Ook zij maant aan tot voorzichtigheid bij de interpretatie ervan. 

‘Het is een mooie langlopende studie, waarbij zeshonderd kinderen werden gevolgd vanaf de geboorte tot de leeftijd van 13 jaar. Ze werden opgedeeld in vier groepen en de kinderen die heel veel infecties hebben doorgemaakt tijdens hun eerste drie levensjaren werden vergeleken met de kinderen die in die periode heel weinig infecties hebben gehad. Wat is gebleken? Wie in de eerste drie levensjaren veel infecties heeft doorgemaakt, loopt twee keer zoveel risico om ook op de leeftijd van 10 tot 13 jaar een hoog aantal infecties te vertonen, met nood aan antibiotica.’

Extreem veel infecties

Alleen is er volgens professor Haerynck een probleem met de groep kinderen die in de eerste drie jaar ‘heel veel infecties’ heeft doorgemaakt. ‘Het gaat hier om gemiddeld 27 infecties in drie jaar tijd. Dat is extreem veel, als je weet dat we vijf infecties per jaar of tien tot vijftien milde infecties in drie jaar tijd beschouwen als gemiddeld. Als kinderen zo extreem vaak ziek worden, dan is dat voor dokters een alarmsignaal om na te gaan of er sprake is van een immuunstoornis. Is dat het geval, dan zullen die kinderen gevoeliger blijven voor infecties.’

‘Nu lees ik in de paper wel dat ‘kinderen met een onderliggende immuunstoornis uitgesloten zijn van het onderzoek,’ gaat professor Haerynck verder, ‘maar hoe de screening precies is gebeurd, kan ik nergens terugvinden. Bovendien kun je op die jonge leeftijd niet altijd weten of een kind een immuunstoornis heeft. Het basisonderzoek kan namelijk niet alles uitsluiten. Soms zijn meer testen nodig.’ Andreas Huysman treedt professor Haerynck daarin bij.

Een ander zwak punt van het onderzoek is, volgens professor Haerynck, dat er in de paper geen informatie terug te vinden is over familiale problemen of allergieën bij (een van de) ouders. ‘We weten nochtans dat de kans op allergieën sterk familiaal is bepaald en dat kinderen met allergie gevoeliger zijn voor infecties aan de luchtwegen.’

Verder vond professor Haerynck ook geen details terug over de ernst en de gevolgen van de infecties, terwijl ook die bepalend zijn. ‘Hoelang moet een kind worden opgenomen in het ziekenhuis en wat is het effect van intraveneuze antibiotica? Wanneer een kind bijvoorbeeld schade oploopt aan de longen of een ander orgaan, dan verhoogt dat weer de kans op infecties later.’

Verworven immuunsysteem

De conclusie van dit onderzoek mag volgens Huysman en Haerynck zeker niet veralgemeend worden naar ‘alle kinderen’. ‘Het is wetenschappelijk aangetoond dat af en toe ziek zijn net wél bevorderlijk is voor het immuunsysteem van een kind’, zegt professor Haerynck.

Ze legt uit hoe dat werkt: ‘Behalve een aangeboren immuunsysteem hebben wij ook een verworven immuunsysteem. Terwijl het eerste actief is van zodra we op de wereld komen, moet het tweede eerst getraind worden. Het bestaat uit witte bloedcellen die geactiveerd worden wanneer een ziekteverwekker – een virus of bacterie – het lichaam binnendringt. Gemiddeld duurt het drie tot zeven dagen na de blootstelling aan het virus of de bacterie voor de witte bloedcel geactiveerd is en ze het virus of de bacterie kan vernietigen. Tegen dan heeft de ziekteverwekker zich al verspreid in je lichaam en je ziek gemaakt. Ondertussen heeft de geheugenfunctie van het immuunsysteem wel antistoffen aangemaakt. Kom je een volgende keer in contact met dezelfde ziekteverwekker, dan zal het verworven immuunsysteem die meteen herkennen en elimineren, zodat je niet ziek wordt. Op dat principe is ook vaccinatie gebaseerd: het verworven immuunsysteem wordt dan getraind zonder dat je de ziekte hoeft  door te maken.’

Vitamine C of ajuin: welke populaire remedies werken tegen een verkoudheid?

Bij jonge kinderen is het verworven immuunsysteem nog niet sterk ontwikkeld. Het geheugen kan namelijk pas aangemaakt worden na blootstelling aan ziekteverwekkers. Haerynck: ‘Daarom zie je bijvoorbeeld dat kinderen die niet naar de crèche gaan, veel vaker ziek worden wanneer ze naar de kleuterschool gaan. Zij krijgen dan vaker banale virale infecties zoals verkoudheden.’

Hygiënehypothese

Verder wijzen Haerynck en Huysman ook op de hygiënehypothese. Huysman: ‘Er bestaat beperkt bewijs voor de stelling dat de blootstelling aan infecties – of ‘onhygiënische omstandigheden’ – beschermt tegen allergie. ‘Dat blijkt bijvoorbeeld uit een studie van de London School of Hygiene and Tropical Medicine en uit een studie over astma bij jonge kinderen die op een boerderij opgroeien.’

Hooikoorts wordt steeds groter probleem: ‘Minder niezen? Zoek de rust op’ 

‘Het immuunsysteem van kinderen die opgroeien op een boerderij komt meer in contact met allerlei stoffen’, zegt professor Haerynck. ‘Door die blootstelling wordt hun immuunsysteem al op jonge leeftijd getraind om te herkennen welke stoffen schadelijk zijn en welke niet. Dat maakt dat hun witte bloedcellen alleen gevaarlijke indringers gaan aanvallen en zich niet gaan bezighouden met bijvoorbeeld graspollen of huisstofmijt. Kinderen die daarentegen in een te propere omgeving worden opgevoed zijn minder blootgesteld aan vreemde stoffen. Hun immuunsysteem kan dat onderscheid tussen schadelijke en niet-schadelijke indringers minder goed maken, waardoor ze makkelijker allergieën ontwikkelen, of zelfs auto-immuunziekten.’