Factcheck: verschil tussen werkende Oekraïners in Antwerpen en Rotterdam is minder groot dan Bart De Wever zegt

‘In Antwerpen werkt 24 procent van de Oekraïners, in Rotterdam is dat 80 procent’, zei N-VA-voorzitter en Antwerps burgemeester Bart De Wever in een verkiezingsdebat op televisiezender VTM. Voor Antwerpen klopt het geciteerde percentage ongeveer. Voor Rotterdam is het een zware overschatting. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de factcheckmarathon van de Lage Landen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 28 mei ging N-VA-voorzitter en Antwerps burgemeester Bart De Wever op televisiezender VTM in debat met PS-voorzitter Paul Magnette. Tijdens Het grote duel: De Wever – Magnette zei De Wever: ‘Er zijn 8000 Oekraïners in Antwerpen. Er zijn er 8000 in Rotterdam. In Antwerpen werkt 24 procent van die Oekraïners, in Rotterdam is dat 80 procent.’ (vanaf 38:40) Dat grote verschil is volgens De Wever te wijten aan de te gulle uitkeringen in ons land.

Kloppen de cijfers?

We nemen contact op met N-VA-partijwoordvoerder Philippe Kerckaert en vragen hem op welke bron Bart De Wever zich baseert als hij zegt dat slechts 24 procent van de 8000 Oekraïners in Antwerpen werkt.

Kerckaert verwijst naar een recent antwoord van minister van Werk en Economie Jo Brouns (CD&V) op een schriftelijke parlementaire vraag van Vlaams Parlementslid Maaike De Vreese (N-VA). ‘Van de 14.779 Oekraïense vluchtelingen die zijn ingeschreven bij de VDAB, is 27 procent aan het werk’, bleek uit het antwoord dat de minister gaf op 5 februari 2024.

Kerckaert stuurt ook een link door naar een persbericht van de VDAB van 7 december 2023. Daarin lezen we: ‘Begin november waren 14.091 Oekraïners ingeschreven bij de VDAB. 43 procent van hen heeft al gewerkt, 28 procent is nog aan de slag.’

Voor alle duidelijkheid: de VDAB kan enkel cijfers geven over de Oekraïense vluchtelingen die zich bij de VDAB hebben ingeschreven. ‘Oekraïense vluchtelingen die op eigen houtje een job hebben gevonden, zijn in onze cijfers niet meegerekend’, benadrukt VDAB-woordvoerder Joke Van Bommel. Het werkelijke aantal werkende Oekraïners kan dus groter zijn.

Antwerpen

Bovenstaande cijfers gaan over heel Vlaanderen. Specifieke cijfers voor de stad Antwerpen levert de N-VA niet, maar die krijgen we wel te pakken via Joke Van Bommel van de VDAB. ’Van de Oekraïners in de stad Antwerpen die zich bij VDAB hebben ingeschreven, heeft 51 procent gewerkt en is 37 procent nog aan het werk’, schrijft Van Bommel. ‘Antwerpen zit daarmee dus boven het Vlaamse gemiddelde van 28 procent.’

Voor cijfers over alle Oekraïners die aan het werk zijn, dus ook de mensen die niet bij de VDAB zijn ingeschreven, moeten we aankloppen bij het Belgische statistiekbureau Statbel.

Joke Van Bommel (VDAB) heeft die Statbel-cijfers gevonden voor de stad Antwerpen. Ze dateren van december 2023, en ze tonen aan dat 28 procent van alle Oekraïners op beroepsactieve leeftijd (18-65 jaar) in Antwerpen op eind december 2023 aan het werk was. Dat percentage ligt dus dicht in de buurt van de 24 procent die De Wever in het VTM-debat aanhaalde.

Is in Rotterdam 80 procent van de Oekraïners aan het werk?

De N-VA-woordvoerder laat weten dat De Wever als bron voor de Nederlandse tewerkstelling verwijst naar het UWV, het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Die instantie staat in Nederland in voor de uitkeringen en helpt werkzoekenden in hun zoektocht naar een job. Nederlandse werkgevers moeten aan de UWV melden wanneer ze een Oekraïense vluchteling hebben aangeworven.

Volgens een persbericht dat het UWV verspreidde op 1 november 2022, waren er in Nederland op dat moment 55.000 Oekraïners tussen de 18 en 65 jaar. Het UWV had 46.000 meldingen gekregen van werkgevers die een Oekraïner in dienst hadden genomen, wat neerkwam op 83 procent van die groep.

Het UWV legde in datzelfde persbericht wel uit dat het aantal meldingen niet noodzakelijk overeenkomt met het aantal werkenden, want als iemand twee banen heeft bij twee verschillende werkgevers, dan zijn er twee meldingen voor die ene persoon.

Aan de NOS verklaarde het UWV in november 2022 dat er echter nooit meer dan een paar duizend dubbele meldingen zijn, en er dus zeker ruim 40.000 Oekraïners aan het werk moesten zijn. Dat betekent dat, in november 2022, ten minste 72 procent van de Oekraïense vluchtelingen in Nederland tussen de 18 en 65 een baan had.

De Wever baseerde zich voor zijn 80-procent uitspraak in het VTM-debat dus op bronnen waarvan hij kon uitgaan dat ze betrouwbaar waren. Knack concludeerde in een eerdere factcheck dat De Wevers uitspraak in een interview op Radio 1 eind 2022 klopte (‘Zowat 80 procent van de Oekraïense vluchtelingen in Nederland werkt’). Met de nieuwe research kreeg die check een update.

‘Bart De Wever had dat cijfer destijds meegekregen in een gesprek met zijn Rotterdamse ambtgenoot Ahmed Aboutaleb (PvdA)’, schrijft N-VA-woordvoerder Kerckaert nog. ‘Wij hebben geen weet van een grote wijziging van die realiteit, maar indien dat wel het geval is, zullen wij voor Nederland in het vervolg uiteraard het nieuwe cijfer gebruiken. Het verschil met België zal wellicht nog steeds meer dan duidelijk genoeg zijn om ons punt aan te tonen’, besluit Kerckaert.

Geen verschil van 56 procentpunt

Dat verschil is op dit moment veel kleiner dan De Wever naar voren schoof, blijkt uit online cijfers van het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). ‘Op 1 november 2023 werkte 55 procent van de circa 78.000 15- tot 65-jarige vluchtelingen met de Oekraïense nationaliteit in loondienst in Nederland’, lezen we op de CBS-site.

In de regio Rijnmond, waar Rotterdam onder valt, werkt volgens het CBS 49 procent van de vluchtelingen uit Oekraïne. Specifieke cijfers voor Rotterdam kond de gemeente niet aanleveren, maar volgens Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS, kunnen we ervan uitgaan dat het percentage in Rotterdam ook rond de 50 procent ligt.

Het verschil tussen het aandeel werkende Oekraïners in Antwerpen en Rotterdam bedraagt dus geen 56 procentpunt, zoals Bart De Wever stelde in het VTM-debat, maar eerder 22 procentpunt. Grofweg de helft minder dus.

Verschil cijfers UWV en CBS?

Cijfers van het CBS steunen op data over loonstrookjes van werkgevers met Oekraïners in dienst en zijn dus ‘zeer accuraat’, beklemtoont hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het CBS. ‘Die cijfers zijn leidend voor de vraag die voorligt in deze factcheck’, bevestigt ook de UWV-woordvoerder, en wel om de reden die we eerder aanhaalden: het UWV telt het aantal meldingen van werkgevers, niet het aantal werkenden.

Geen 8000 Oekraïners in Rotterdam

Volgens de gemeente Rotterdam wonen er geen 8000, maar ongeveer 3000 Oekraïense vluchtelingen in de stad, en daarvan is 2300 tussen de 15 en 65 jaar.
De woordvoerder van De Wever laat ondertussen weten dat er inderdaad geen 8000 Oekraïners in Rotterdam zijn, maar ‘ruwweg 2500’.

Julia Bokdam (AD) en Karin Eeckhout