Factcheck: uitspraken over gevaccineerden op intensieve zorg werden uit hun context gehaald

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

De meeste covidpatiënten op de intensieve zorg zijn gevaccineerd, zo zeggen twee ziekenhuisartsen in een YouTubevideo die wordt gedeeld op sociale media. Het filmpje blijkt een montage van fragmenten uit twee interviews, waarbij cruciale informatie werd weggelaten.

Op 20 november deelt een Nederlandse vrouw een YouTubevideo op haar Facebookpagina. ‘Tot spijt van wie het benijdt (of benauwt…)’ schrijft ze erbij. De post van de vrouw bereikt op enkele dagen tijd 3200 mensen. Variaties op hetzelfde bericht gaan de wereld rond, van Duitsland over Polen tot Japan. Op YouTube werd de video al meer dan 190.000 keer bekeken.

In het Youtubefilmpje, dat slechts 46 seconden duurt, komen twee artsen aan het woord. De eerste is Jo Leysen, bestuurder van het Algemeen Ziekenhuis Turnhout. ‘De grote meerderheid van de patiënten die wij nu opnemen zijn gevaccineerde mensen,’ verklaart hij. De tweede arts is medisch directeur Kristiaan Deckers van GZA Ziekenhuizen. ‘Op dit moment zien wij toch wel een grote meerderheid zogenaamde doorbraakinfecties. Dat is anders dan een aantal weken geleden, toen we inderdaad een meerderheid niet-gevaccineerde patiënten op intensieve hadden. Op dit moment is dat niet meer zo. De patiënten die wij op dit moment in GZA op intensieve hebben liggen – ik heb het gisteren nog nagekeken – die zijn eigenlijk allemaal gevaccineerd,’ zegt hij.

Waar komt het filmpje vandaan?

Het filmpje blijkt een montage waarin stukken uit twee interviews werden samengevoegd. Het eerste fragment komt uit een reportage die de Kempense regionale nieuwszender RTV op televisie uitzond en op zijn website plaatste op donderdag 4 november 2021. Die reportage, met als titel ’50 covid-patiënten in Kempense ziekenhuizen’ ging over het stijgende aantal coronapatiënten in de Kempense grensregio.

Bestuurder van het AZ Turnhout Jo Leysen zegt in de reportage dat het profiel van de covidpatiënten die worden opgenomen aan het veranderen is (02:11). ‘De patiënten die wij opnemen, zijn meer en meer gevaccineerde patiënten. Ik weet dat men soms andere geruchten hoort, maar de grote meerderheid van de patiënten die wij nu opnemen, zijn gevaccineerde mensen. Ze zijn toch dermate ziek dat ze moeten opgenomen worden in het ziekenhuis. Maar we zien wel dat de opnameduur gelukkig korter is, dus dat ze sneller herstellen.’

Dat laatste – dat die gevaccineerde patiënten sneller herstellen en minder lang in het ziekenhuis blijven – wordt in de YouTube montage achterwege gelaten.

RTV werd er nadien trouwens van beschuldigd dat de bewuste reportage verwijderd zou zijn. Dat bleek niet te kloppen, zoals Knack uitlegde in een factcheck. De reportage staat nog altijd online en RTV publiceerde zelfs een reactie op de beschuldiging van censuur.

GZA

Het tweede stuk van het YouTubefilmpje, met de quote van Kristiaan Deckers, medisch directeur van de ziekenhuisgroep GZA, blijkt afkomstig uit een reportage met als titel ‘GZA-ziekenhuizen laten geen bedden meer permanent vrij voor covid-patiënten’, die de Antwerpse regionale zender ATV uitzond op 5 november 2021.

In die reportage zegt de ATV-journalist meteen na de qoute van Deckers dat het in de meeste gevallen om patiënten gaat met een onderliggende aandoening of een reeds verzwakt immuunsysteem, en dat ze gemiddeld tussen 55 en 60 jaar oud zijn. Maar dat laatste wordt in de YouTubemontage niet meegenomen.

Ontbrekende context

Door twee keer de context achterwege te laten, wekt het filmpje onterecht de indruk dat de coronavaccins zinloos zouden zijn.

Ook woordvoerster Astrid Schoenmaeckers van de GZA-ziekenhuisgroep bevestigt in een e-mail dat het fragment met Kristiaan Deckers uit zijn context werd gehaald. ‘Het klopt dat, op het moment waarop het interview werd afgenomen, alle patiënten op onze afdeling IZ volledig gevaccineerd waren, maar 80 procent van die patiënten had ook onderliggende aandoeningen met een impact op het immuunsysteem. Op dit moment zijn 62 procent van de covidpatiënten op onze IZ volledig gevaccineerd- waarvan ook weer velen met onderliggende aandoeningen.’

Internationaal viraal

Het korte fragment waarin Deckers aan het woord is wordt ook in het buitenland op grote schaal gedeeld op sociale netwerken zoals Facebook, Telegram, Twitter en YouTube – mét ondertitels – door mensen en groepen die willen bewijzen dat de vaccins geen nut zouden hebben.

Het doet onder meer de ronde in Duitsland, Spanje , Italië, Japan en Oostenrijk, waar de rechtspopulistische partij FPÖ het deelt op haar YouTubekanaal. De Duitse factcheckers van Correctiv publiceerden er een factcheck over. In Polen doet het gemonteerde filmpje de ronde waarin ook Jo Leysen aan het woord komt.

Statistiek

Het feit dat gevaccineerden oververtegenwoordigd zijn op de afdelingen intensieve zorg van de ziekenhuizen betekent niet, zoals deze berichten willen doen geloven, dat vaccinatie tegen covid-19 niet zinvol zou zijn.

Zoals blijkt uit de vaccinatiecijfers van Sciensano heeft Vlaanderen een hoge vaccinatiegraad: 80% van de totale bevolking is volledig gevaccineerd, bij de 18-plussers is dat 93%. In de leeftijdsgroep 55-64-jarigen is 95 procent volledig gevaccineerd, bij de 65- 84-jarigen is dat zelfs 96 procent. Met zo’n groot aandeel van gevaccineerden in de bevolking, is het niet meer dan logisch dat die groep ook oververtegenwoordigd is in de ziekenhuizen. Dat is een statistisch effect, het wil niet zeggen dat de vaccins geen bescherming zouden bieden.

Zoals coronacommissaris Pedro Facon op 5 november vertelde op ATV en diezelfde dag liet optekenen in De Standaard, hebben gevaccineerden die jonger dan 65 zijn, 14 keer minder kans om op intensieve te belanden dan hun niet-gevaccineerde leeftijdsgenoten. Wie ouder is dan 65, heeft 2 tot 4,5 keer minder kans op een verblijf op IZ. Volwassenen tot 64 jaar hebben 9 keer minder kans op een ziekenhuisopname, en wie tussen 65 en 84 jaar oud is heeft na volledige vaccinatie nog 3 keer minder kans op een opname, aldus nog Facon in De Standaard. Dat gevaccineerden minder kans hebben om in het ziekenhuis terecht te komen, blijkt ook uit de cijfers in het epidemiologisch bulletin van Sciensano van 11 november 2021 (p. 29).