Factcheck: twee jongste kerncentrales leveren niet meer dan 4 procent van onze energie, maar wel 17 procent van onze elektriciteit

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) leveren de twee jongste kerncentrales van ons land niet meer dan 2 of 3 procent van de energie die we verbruiken. Specialisten houden het op maximaal 4 procent. Het aandeel van die twee kerncentrales in de elektriciteit die we verbruiken, bedraagt wel 14 tot 17 procent.

In het VRT-journaal van 28 februari zegt minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) dat ‘de twee laatste kerncentrales staan voor 2 procent van onze energievoorziening’. Wanneer de journalist daarop de vraag stelt ‘Maar voor een groot stuk van onze stroomvoorziening?’ herhaalt de minister dat het gaat om 2 procent van onze energievoorziening. (Het fragment begint op 21:18)

In Terzake van 7 maart (vanaf 23:50) zegt de minister dat de twee jongste kerncentrales instaan voor 3 procent van onze energiebevoorrading.

Een lezeres mailt ons met de vraag of de door de minister aangehaalde cijfers wel kloppen. We vermoeden dat er mogelijk verwarring bestaat tussen het aandeel van de twee kerncentrales in het totale energiepakket en het aandeel van die twee centrales in de stroomvoorziening.

Het huidige politieke debat over de Belgische kernuitstap gaat voornamelijk over Doel 4 en Tihange 3: het zijn de twee jongste kerncentrales. Volgens sommige politici kunnen ze beter nog wat langer open blijven om stroomtekorten of hoge stroomprijzen in de nabije toekomst te voorkomen. In 2025 zouden alle Belgische kerncentrales moeten sluiten, op voorwaarde dat de stroomvoorziening gegarandeerd blijft. Op 18 maart wordt in principe beslist of daarvoor extra gascentrales worden ingeschakeld, of dat er alsnog twee kerncentrales blijven draaien.

Totaal

We nemen contact op met Jonas Dutordoir, woordvoerder van minister Van der Straeten. ‘De twee jongste kerncentrales leveren volgens experten 2 à 4 procent van de totale energie die ons land verbruikt’, zegt Dutordoir. ‘Dat cijfer slaat, voor alle duidelijkheid, op het totale energieverbruik: niet alleen van elektriciteit dus, maar ook van stookolie, gas en hernieuwbare energie.’

Voor een gedetailleerde berekening stuurt Dutordoir ons door naar energiespecialist Ronnie Belmans, die hoogleraar is aan de KU Leuven en adviseur bij het onderzoekscentrum voor duurzame energie EnergyVille. Belmans bevestigt dat de twee jongste kerncentrales slechts instaan voor 3 à 4 procent van ons totale energieverbruik. ‘In de veronderstelling dat de kerncentrales 7000 uur per jaar of 80 procent van de tijd draaien, dan leveren ze elk ongeveer 1 gigawatt of 7 terawattuur per jaar, dus samen 2 gigawatt of 14 terawattuur per jaar. Dat is zelfs nog minder dan 3 procent van het totale energieverbruik in ons land, dat volgens Eurostat 475 terawattuur bedraagt, en 563 terawattuur als we het energiegebruik van de internationale scheepvaart en de luchtvaart meerekenen.’

In de totale energievoorziening is die nucleaire capaciteit dus verwaarloosbaar volgens Belmans. ‘Het maakt de kernuitstap een detail in de uitdaging die voor ons ligt.’

Belmans geeft aan dat de twee jongste kerncentrales wel een groter aandeel in hebben in de elektriciteitsproductie. ‘Maar het gaat om niet meer dan 14 procent van ons elektriciteitsverbruik, dat ongeveer 85 terawattuur per jaar bedraagt. Die hoeveelheid energie is vergelijkbaar met de verdere uitbreiding van de offshore windmolenparken voor onze kust. Die zijn op dit moment goed voor 2,3 gigawatt of 9 terawattuur, maar de capaciteit zal worden uitgebreid tot 5,3 à 6 gigawatt of 13,5 terawattuur tegen 2026. Dat is ongeveer wat de twee jongste kerncentrales nu bijbrengen.’

Weinigzeggend

‘Afhankelijk van hoe je precies rekent, dragen de twee jongste kerncentrales 2 tot 4 procent bij aan onze totale energiemix’, zegt ook onderzoeker aan het Elektrisch Energielaboratorium van de UGent Joannes Laveyne.

‘Het is moeilijk om de totale energiebehoefte precies te berekenen. Meestal nemen we daarvoor de som van alle eenheden energie die we in België invoeren en alle eenheden die we hier produceren’, aldus Laveyne. ‘Behalve fossiele brandstoffen horen daar ook biomassa en hernieuwbare energie bij. Die som is de primaire energie, maar die valt niet samen met de nuttige energie. Als je gas verbrandt, bijvoorbeeld, dan hou je per eenheid gas die je verbrandt slechts 0,6 eenheid bruikbare energie over. Voor de precieze berekening zou je ook alle rendementen van alle centrales en alle verwarmingssystemen moeten kennen, en zou je moeten weten hoe lang iedere kerncentrale precies heeft stilgelegen. Het blijft dus een raming.’

Hoe groot de bijdrage van de jongste twee kerncentrales in de elektriciteitsmix is, is dan weer makkelijker te berekenen, zegt Laveyne. ‘Je kunt perfect meten hoeveel elektriciteit kerncentrales opwekken. Het resultaat hangt af van hoe vaak ze in een bepaald jaar hebben stilgelegen, vanwege technische problemen of voor onderhoud. In het jaar 2020 kwam 39 procent van onze elektriciteit van kerncentrales, volgens cijfers van Elia. In 2021 was dat 52 procent. Als we louter kijken naar de twee jongste centrales (Doel 4 en Tihange 3, samen goed voor 14 terawattuur per jaar), dan wekken die, volgens hetzelfde rapport van Elia voor 2021, 17 procent van ons elektriciteitsverbruik op. Maar ook dat varieert enkele procenten, afhankelijk van de beschikbaarheid van de centrales en van ons elektriciteitsverbruik. Dat elektriciteitsverbruik schommelt tussen de 90 terawattuur in drukke jaren en de 81 terawattuur tijdens de coronajaren.’

Volgens Laveyne zijn de cijfers die minister Van der Straeten citeert, wel degelijk correct. Wel vindt hij het ‘een weinigzeggende voorstelling van zaken’ om het aandeel in de energiemix als cijfer naar voor te schuiven. ‘Als je weet dat olie nog steeds goed is voor het grootste stuk van onze energievoorziening, dan is het logisch dat het aandeel kernenergie heel klein lijkt. Maar elektriciteit is wat kerncentrales produceren, dus is het belangrijk dat je ook dat cijfer gebruikt.’