Factcheck: ja, stress kan leiden tot gewichtstoename

‘Uit onderzoek blijkt dat vrouwen minder vet verbranden wanneer ze gestrest zijn’, zo lazen we in Goed Gevoel. Volgens experts kan stress inderdaad tot gewichtstoename leiden, maar nuance is nodig.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Goed Gevoel lazen we over het verband tussen menopauze en gewichtstoename, met tips en adviezen van menopauzeconsulent Leen Steyaert. Zij legt uit dat stress een dikmaker is. ‘Stress kan je cortisolspiegel langdurig verhogen, waardoor ook je bloedsuikerspiegel stijgt — zelfs als je niets aan je voeding hebt veranderd. Als je die extra suiker niet verbruikt, wordt hij opgeslagen als vet. Uit onderzoek blijkt verder dat vrouwen ook minder vet verbranden wanneer ze gestrest zijn. En stress beïnvloedt je nachtrust: wie slecht slaapt, grijpt sneller naar een vette en zoete hap.’

Volgens Michaël Sels, hoofddiëtist van het UZA, is er inderdaad een verband tussen stress, dat een stijging van het hormoon cortisol veroorzaakt, en gewichtstoename. ‘Maar dat is niet alleen zo voor vrouwen. Ik vond wel een studie die 59 vrouwelijke proefpersonen blootstelde aan twee situaties: de ene dag aan een heel stresserende situatie en op een later moment aan een gewone situatie, ter controle. Wat bleek? Vrouwen die op de stressdag veel cortisol aanmaakten, consumeerden die dag ook meer calorieën dan de rest. Op de controledag at iedereen soortgelijke hoeveelheden. Al spelen er bij gewichtstoename ook gedragscomponenten mee. Veel mensen – mannen en vrouwen – gaan bij stress emo-eten en kunnen dus verdikken, terwijl anderen van stress net een knoop in de maag krijgen en eerder gewicht verliezen. Er is dus vaak een samenspel tussen gedrag en de biochemische component van cortisol.’

Volgens professor endocrinologie Roman Vangoitsenhoven (UZ Leuven) is het een genuanceerd verhaal. ‘In principe stimuleert cortisol juist het vet- en koolhydraatmetabolisme. Het stresshormoon maakt ons klaar voor een vechten-of-vluchtenreactie: er worden suiker en vet “vrijgesteld”, zodat die door de spieren kunnen worden verbrand en omgezet in energie. Als ze niet worden gebruikt, komt er niet méér vet bij, zoals in het artikel wordt gesteld. Maar cortisol zorgt er wel voor dat de vrijgekomen suiker moeilijker opnieuw wordt opgenomen. Daardoor heb je op lange termijn een verhoogd risico op suikerziekte. Bij langdurig verhoogde cortisol, onder meer door chronische stress, zien we daarnaast ook vetopstapeling op de verkeerde plaatsen – vooral rond de buik – en verminderde spiermassa.

Bovendien leidt stress tot slechter slapen, meer eetlust en meer zin om te snacken. Er is dus wel degelijk een verband met gewichtstoename, al is dat zeker ook bij mannen het geval. Bovendien is het niet gelinkt aan de menopauze. Wat we wél zien in de menopauze, is dat de hoeveelheid oestrogeen, een typisch vrouwelijk hormoon, sterk afneemt. Daardoor vertraagt het metabolisme, wat kan leiden tot gewichtstoename. En bovendien verschuift de vetverdeling meer naar buikvet, wat de kans op onder meer hart- en vaatziekten vergroot. Als je daarbovenop chronische stress hebt en dus meer cortisol produceert, kan er nog extra vetopstapeling in de buikregio zijn. Maar het ene is niet per definitie gelinkt aan het andere.’