Factcheck: Sterilisatie maakt katten niet per definitie gezonder en ‘makkelijker’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een populair Facebookbericht zijn gesteriliseerde katten makkelijker in de omgang en hebben ze minder kans op gezondheidsproblemen. Een rechtstreeks verband tussen sterilisatie en gezondheid of gedrag is er volgens dierenartsen echter niet.

Op 1 oktober plaatst Perfect Fit, een merk van kattenvoeding, onderstaand bericht op zijn Facebookpagina. Het levert 3100 likes op, wordt 370 keer gedeeld en bereikt 978.600 mensen.

Volgens Perfect Fit is een gesteriliseerde kat ‘veel makkelijker in de omgang’ en heeft ze minder kans op gezondheidsproblemen. Klopt dat?

Verplicht

Wettelijk gezien hebben kattenbaasjes geen keuze: sinds 1 april 2018 is sterilisatie verplicht, voor mannelijke en vrouwelijke katten, voor ze vijf maanden oud zijn. Met die verplichting hoopt Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) de kattenpopulatie terug te dringen en het aantal zwerfkatten te verminderen.

Castratie

Als we het over sterilisatie bij katten hebben, dan gaat het technisch gezien altijd over castratie, zo benadrukken de twee dierenartsen die we raadplegen, Karin De Beul van de Gezelschapsdierenpraktijk in Aartselaar en Wilrijk en Ann Bulthé van dierenkliniek AniCura Het Binnenhof in Beerse.

‘Het verwijderen van de eierstokken en soms ook de baarmoeder bij kattinnen wordt in de volksmond “sterilisatie” genoemd, het verwijderen van de teelballen bij katers “castratie”‘, zegt Bulthé. ‘In beide gevallen worden de voortplantingsorganen weggenomen en gaat het dus eigenlijk om castreren. Daarin verschilt het van sterilisatie bij mensen.’

Omgang

Wordt een kat na zo’n operatie makkelijker in de omgang, zoals Perfect Fit zegt? ‘Dat is een moeilijke vraag’, zegt dierenarts Karin De Beul. ‘De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat mijn collega’s en ik in onze praktijk zeer weinig niet-gecastreerde katers en kattinnen zien, precies omdat de meeste al op jonge leeftijd de ingreep ondergaan. We hebben dus weinig referenties.’

‘Ik begrijp wel waar de stelling vandaan komt’, gaat de dierenarts verder. ‘Na de operatie valt de productie van de geslachtshormonen testosteron, oestrogeen en progesteron stil, en verdwijnt meestal het gedrag dat rechtstreeks door die hormonen wordt veroorzaakt. Het is precies dat gedrag dat mensen vaak als ongewenst beschouwen. Niet-gecastreerde katten vertonen bijvoorbeeld vaker territoriumgedrag. Om hun territorium te markeren of af te bakenen, zijn ze geneigd om in huis te plassen of urine te sproeien, wat overlast en geurhinder kan veroorzaken. Dat sproeien doen trouwens niet alleen katers, zoals soms ten onrechte wordt gedacht’, zegt Karin De Beul.

Krols

‘Wanneer een kater de drang voelt om te paren, dan zal die alles doen om naar buiten te raken’, gaat Karin De Beul verder. ‘Een kattin die krols is en binnen leeft zonder katers in de buurt, zal haar frustratie uiten door te miauwen als een gek en te rollen over de grond. In zo’n geval krijgen we soms telefoon van mensen die vrezen dat hun huisdier aan het sterven is. Het spreekt voor zich dat een kat op zo’n moeilijk moment niet op de schoot komt zitten. Dat verklaart deels waarom sommige baasjes het gevoel hebben dat hun kat na de operatie aanhankelijker is geworden.’

‘Vaak zeggen mensen ook dat hun gecastreerde kat rustiger is geworden, maar dat heeft ook te maken met het feit dat de spring-in-t-veld die een kitten vaak is, bij het opgroeien meestal vanzelf wat rustiger wordt. Daar zit de castratie voor niets tussen.’

Gewoonte

‘Eigenlijk wordt het karakter van de kat duidelijker wanneer het effect van de geslachtshormonen wegvalt’, zegt Ann Bulthé. ‘Toch is het mogelijk dat gedrag dat oorspronkelijk hormonaal was ingegeven maar ondertussen een gewoonte is geworden, toch blijft bestaan. Zo is het niet uitgesloten dat ook na castratie katten nog territorium- of zwerfgedrag vertonen.’

Gezondheid

Hebben gecastreerde katten minder kans op gezondheidsproblemen, zoals Perfect Fit in zijn bericht zegt?

Dierenarts Ann Bulthé: ‘Katten die niet gecastreerd zijn breiden hun territorium verder uit en zijn geneigd verder weg te gaan van huis op zoek naar een partner. Daardoor is de kans groter dat ze vechten. Bij het vechten kunnen ze abcessen of andere verwondingen oplopen en, net als bij het paren, virale infecties zoals aids of leukemie krijgen. Het zwerfgedrag maakt ook de kans groter dat ze aangereden worden of bij een ander ongeval betrokken raken. In die zin vermindert de castratie dus onrechtstreeks de gezondheidsrisico’s.’

Dikker

Anderzijds is het zo dat gecastreerde katten een verhoogd risico hebben op obesitas en daardoor ook op diabetes. ‘Dat katten verdikken na de ingreep is geen rechtstreeks gevolg van de castratie, wel van het feit dat ze vaker binnen blijven en daardoor meer eten en minder bewegen’, zegt Karin De Beul. ‘Wanneer dat overgewicht ernstig wordt, dan wordt het risico op diabetes groot en dan moet je als baasje ingrijpen door het dier minder calorierijk voedsel te geven.’

Bescherming

Heeft castratie ook rechtstreekse gevolgen voor de gezondheid van de kat? Karin De Beul: ‘Er zijn studies zijn die beweren dat urinewegproblemen kunnen optreden bij vroege castratie, dat wil zeggen voor de leeftijd van vier maanden. In de masterproef van UGent-studente Francisca van der Bij uit 2016 wordt de link tussen vroege castratie en urinewegproblemen dan weer tegengesproken.’

‘Bij kattinnen zou castratie dan weer beschermen tegen vaak voorkomende cystes op de eierstokken, baarmoederontstekingen en tumoren’, zegt Karin De Beul. ‘Dat er minder tumoren voorkomen na castratie blijkt uit bovenvermelde scriptie en ook uit andere studies. Volgens één studie was dit beschermende effect zelfs zeven maal hoger bij gecastreerde dan bij niet-gecastreerde katten.’

Langer leven

We vroegen Perfect Fit naar de bronnen waarop zij zich baseerden voor hun Facebookbericht. Woordvoerster Kathy Heungens van moederbedrijf Mars stuurde ons een e-mail met een overzicht van de voordelen van sterilisatie bij katten, met verwijzingen naar een aantal studies.

Die conclusies komen grotendeels overeen met wat de dierenartsen die wij consulteerden ons vertelden: gecastreerde katten vertonen minder risicogedrag zoals vechten en zwerven, waardoor ze minder ziektes oplopen en minder ongevallen hebben en dus langer leven. En castratie biedt ook bescherming tegen tumoren bij vrouwelijke katten.