Factcheck: Russisch nepverhaal over Canadees weeshuis vertedert Vlamingen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Canada zou een weeshuis bestaan dat ook een woonzorgcentrum omvat, zo stelt een Facebookbericht. Dat blijkt een Russisch nepverhaal te zijn. Wel zijn er wereldwijd initiatieven om oude mensen in contact te brengen met kinderen. Maar voor weeskinderen zou dat volgens experts sowieso geen goed idee zijn.

Op 25 november plaatst een Vlaamse vrouw een tekstbericht op Facebook: ‘In Canada werd het briljante idee om huizen voor oudere mensen te combineren met weeshuizen uitgerold. Het resultaat overtreft alle verwachtingen! Ouderen vonden voor het eerst liefdevolle kleinkinderen en weeskinderen voelden liefde en ouderlijke zorg.’

De tekst met een foto erbij van een oude man met kind op de arm werd 264 keer gedeeld en 32.300 mensen zagen het bericht op hun tijdlijn passeren.

De reacties op de Facebookpost over het vermeende Canadese project zijn lovend.

Het verhaal kan op bijval rekenen en zou beleidsmakers op het idee kunnen brengen om ook in ons land soortgelijke initiatieven te nemen of ondersteunen. Maar werd in Canada echt een weeshuis met een woonzorgcentrum gecombineerd?

We nemen contact op met de vrouw die het bericht online plaatste en vragen naar de bron van haar bericht. Ze antwoordt: ‘Wel, ik vind het niet meer! Een paar dagen geleden vroeg iemand er nog naar. Blijkbaar verdwenen…’

We gaan zelf op zoek naar de bron en googelen eerst de zoektermen ‘canada’, ‘elderly’ en ‘orphanage’.

Het eerste zoekresultaat lijkt het bericht te bevestigen. De titel van een artikel op de site wtvideo.com luidt: ‘Woonzorgcentrum opent zijn deuren voor kinderen van een weeshuis en het sociaal experiment is ontegensprekelijk een succes’.

In het artikel wordt verwezen naar het ouderentehuis Nightingale House in de stad Wrexham, in het noorden van Wales. Daar zouden ‘weeskinderen verschillende uren per dag tijd doorbrengen met oudere mensen en elkaar helpen’.

Het woonzorgcentrum Nightingale House in Wrexham bestaat, maar we vinden nergens iets over activiteiten met weeskinderen. In het zuiden van Londen is er echter nog een woonzorgcentrum met de naam Nightingale House.

In dat woonzorgcentrum werd in januari 2017 een intergenerationeel programma opgestart waarbij baby’s en peuters bij de bewoners tussen de 85 en de 107 kwamen. Dat programma was een succes en later dat jaar werd er op de campus van Nightingale het kinderdagverblijf Apples and Honey geopend. Dagelijks zijn er activiteiten tussen de kinderen en de ouderen. (Sinds covid-19 werden die wel tijdelijk stilgelegd.) Een eigen studie toonde een verhoogde levenskwaliteit bij de ouderen aan. Het project kreeg al media-aandacht van onder andere CNN, The Guardian en Sky.

Van weeskinderen is er echter nergens sprake in al die reportages. Bovendien haalde het artikel op wtvideo.com dus twee gelijknamige woonzorgcentra door elkaar.

Het artikel gaat niet alleen over het Verenigd Koninkrijk, maar haalt ook een reportage van de Canadese zender CBC News op YouTube over een woonzorgcentrum in Seattle aan. In het Amerikaanse Providence Mount St. Vincent is er een intergenerationeel leercentrum. Hierover werd ook al bericht door The Atlantic en ABC News.

Wederom geen woord over weeskinderen. Volgens het artikel op wtvideo.com zouden er nochtans ‘vooral in Canada, sociale programma’s zijn […] georganiseerd tussen weeshuizen en woonzorgcentra’. We vinden meerdere voorbeelden van Canadese woonzorgcentra waar de bewoners activiteiten doen met kleuters, maar ook hier geen woord over wezen.

De oorsprong van de hoax?

We onderzoeken vervolgens de afbeelding. Wanneer we ze opladen op de Russische zoeksite Yandex krijgen we het volgende resultaat.

Het eerste zoekresultaat verwijst naar een post uit 2019 op de Russische sociale netwerksite VKontakte. De post met dezelfde foto begint met de Russische tekst ‘In Canada kwamen ze met een briljant idee’. Die aanhef lijkt sterk op de Facebookpost die wij onderzoeken.

We vertalen de Russische tekst met Google Translate en vergelijken die met het bericht op Facebook. Zo blijkt dat de twee teksten zeer sterk op elkaar gelijken. De inhoud, opbouw en zinsconstructies zijn haast identiek.

Een opvallend verschil is dat in de Russische tekst staat dat de ouderen voor de komst van de kinderen ‘leken op mummies met doffe ogen’ terwijl dat in de Nederlandse tekst ‘mama’s met dode ogen’ wordt.

Via de afbeeldingszoeksite tineye.com zoeken we naar de oorsprong van de afbeelding bij de tekst.

De originele foto werd wellicht op 17 augustus 2016 genomen door de Russische fotografe Elena Shumilova in het Deense Aalborg. We vinden geen connectie met Canada of ouderenzorg.

Is het combineren van een weeshuis met een woonzorgcentrum dan één groot verzinsel? Of is er toch een kern van waarheid?

Op de Russische nieuwssite asi.org.ru vinden we een artikel uit 2015 met als titel ‘Weeshuis en woonzorgcentrum onder één dak: experten evalueren een sociaal experiment’.

Het artikel verwijst naar het ouderenzorgcentrum in Seattle waar activiteiten met kinderen worden georganiseerd, maar zegt feitelijk juist dat het niet over weeskinderen gaat. Naar het voorbeeld van het Amerikaanse intergenerationeel leercentrum oppert een Russin om weeshuizen en woonzorgcentra te combineren. Ze denkt concreet aan een weeshuis in Moskou dat vlakbij een woonzorgcentrum ligt.

Het gaat echter om een onuitgevoerd idee dat meteen tegenkanting krijgt van experts: ‘Volgens de meeste experts is het haast onmogelijk om die twee te combineren in Rusland, maar ontmoetingen tussen ouderen en kinderen zouden wel op regelmatige basis georganiseerd kunnen worden.’

Een van de grootste obstakels wordt gezien in de hechting van de weeskinderen. Een kind heeft nood aan aandacht van volwassenen, maar wat als die persoon een bejaarde is die binnen afzienbare tijd kan sterven? ‘Een weeskind heeft al genoeg kwetsuren’, zegt Elena Tseplik, die voorzitter is van een fonds dat pleeggezinnen zoekt voor weeskinderen.