Factcheck: ‘Roken is twee keer zo schadelijk voor vrouwen’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Die stelling lazen we onlangs in een interview met hoogleraar cardiologie Angela Maas op de website nu.nl. Maar klopt dat wel?

Op 8 maart lazen we op nu.nl een interview waarin Angela Maas, hoogleraar cardiologie voor vrouwen aan Radboudumc Nijmegen, een opmerkelijk cijfer poneerde. Waarom vrouwen meer hartklachten hebben dan vroeger? ‘Vrouwen zijn zich de laatste veertig jaar meer gaan gedragen zoals mannen dat al langer doen: ook zij zijn gaan roken, werken (met meer stress tot gevolg) en minder gaan bewegen’, zegt Maas. ‘Bovendien is de impact van sommige risicofactoren groter voor vrouwen. Roken is twee keer zo schadelijk voor vrouwen.’

Klopt dat?

‘Rokende vrouwen jonger dan 55 jaar hebben een twee keer zo hoog risico op een hartinfarct als rokende mannen in die leeftijdscategorie’, preciseert Maas via de telefoon. ‘Tot aan de overgang hebben vrouwen een zekere bescherming door hun oestrogenen, maar die kunnen ze tenietdoen door te roken’, zegt ze. ‘Na 55 vlakt het verschil tussen vrouwen en mannen uit doordat de traditionele risicofactoren – hoge bloeddruk, hoge cholesterol – ook een belangrijke rol gaan spelen.’

Het cijfer komt uit een studie in het vakblad BMJ uit 1998, zegt Maas. Twaalf jaar lang volgden onderzoekers gegevens van bijna 25.000 Denen op. Over alle leeftijden heen hadden rokende vrouwen anderhalve keer meer kans op een hartinfarct dan rokende mannen. Maar ‘het belangrijkste resultaat was dat het relatieve risico op een hartaanval bij (<55 jaar, nvdr) vrouwelijke rokers dat bij mannelijke rokers overtrof met bijna 50 procent', lezen we in BMJ.

‘Volgens de Deense studie verdrievoudigt een man (<55) die rookt zijn risico,' verduidelijkt cardiologe Sofie Gevaert (UZ Gent), 'terwijl een rokende vrouw (<55) in vergelijking met een niet-rokende bijna zeven keer meer kans heeft op een hartaanval. Maar vergis u niet: in België zijn drie op de vier patiënten met een hartinfarct mannen.'

De Deense studie is twintig jaar oud. Een meta-analyse uit The Lancet (2011) over het risico op hart- en vaataandoeningen – breder dan hartinfarct alleen – rapporteert een beduidend kleiner verschil van slechts ’25 procent meer kans’ voor rokende vrouwen, zegt Gevaert. ‘Als je de literatuur overschouwt, zie ik argumenten die samengevat de claim van collega Maas afzwakken, maar daarom niet weerleggen.’

Cardioloog Peter Sinnaeve (UZ Leuven) ziet dat anders. ‘De kwestie is gecontesteerd, net als de verklaring dat roken het beschermende effect van oestrogenen zou verminderen’, zegt Sinnaeve. Hij verwijst naar studies in onder meer European Heart Journal (2008), BMJ (2017) en Elsevier Atherosclerosis (2017). ‘Voor mij is de claim onwaar. De beste conclusie is dat hierover te veel wetenschappelijke onzekerheid is voor uitspraken in welke richting ook.’

Als we het effect van roken ruimer bekijken dan alleen op cardiovasculair vlak, dan ziet kankerspecialist Filip Lardon (UAntwerpen) echter ‘lichte aanwijzingen’ dat roken ‘nóg funester’ is voor vrouwen dan voor mannen. ‘Er is een verband aangetoond tussen roken en baarmoederhals- en borstkanker, maar niet met prostaatkanker. Je kunt ook in rekening brengen dat vrouwen soms moeilijker met roken kunnen stoppen dan mannen, bijvoorbeeld omdat ze gewichtstoename vrezen.’

Volgens een memorandum voor politieke partijen op de website van Kom op tegen Kanker leidt roken in België tot naar schatting 14.000 doden per jaar.