Factcheck: ja, ontwennen van gsm kan leiden tot lichamelijke stress

‘Studies tonen aan dat iemand wiens gsm wordt afgenomen soortgelijke ontwenningsverschijnselen krijgt als iemand die afkickt van drugs’, zo lazen we in Goed Gevoel. Het klopt deels, al is er nuance nodig.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Goed gevoel pleitte de Canadese journalist en auteur Carl Honoré ervoor de smartphone vaker weg te leggen. ‘Studies tonen aan dat iemand soortgelijke ontwenningsverschijnselen krijgt wanneer zijn gsm wordt afgenomen als iemand die afkickt van drugs. Een verhoogde bloeddruk, spanning, zweterige handen.’

We vinden inderdaad enkele studies terug die dergelijke conclusies trekken, zoals een Amerikaans onderzoek uit 2015 waarbij 40 studenten woordpuzzels moesten invullen, afwisselend met en zonder hun smartphone bij de hand. Intussen werden hun bloeddruk en hartslag gemeten. Die stegen wanneer ze hun rinkelende gsm niet konden beantwoorden tijdens het puzzelen. Voor een Noorse studie uit 2018 werden 127 deelnemers onderverdeeld in twee groepen: de eerste moest 72 uur lang zijn smartphones inleveren, de andere mocht ze blijven gebruiken. Beide groepen moesten vragenlijsten invullen. De ‘onthoudingsgroep’ scoorde significant hoger op de zogenaamde ‘smartphoneontwenningsschaal’, met gevoelens als neerslachtigheid, angst, irritatie en een laag concentratievermogen.

Hoogleraar psychiatrie Geert Dom (Universiteit Antwerpen) wil de uitspraak nuanceren. ‘Ten eerste bestaan er geen uniforme “ontwenningsverschijnselen” van drugs. Alles hangt af van het type drug waarvan je afkickt. Een vuistregel is dat de ontwenningsverschijnselen meestal het spiegelbeeld zijn van wat de drug doet. Stimulantia zoals cocaïne en amfetamine doen je high voelen, maar ontwenning leidt tot een down gevoel: een wat depressieachtige, lethargische staat van vermoeidheid en een eerder lage bloeddruk. Als je afkickt van drugs als heroïne of alcohol zul je net hyperexcitatie ervaren, met een hoge bloeddruk, zweten, beven, gedachten die blijven jagen enzovoort. Bij een gedragsverslaving zijn er geen fysieke ontwenningsverschijnselen in de strikte zin van het woord, maar wel psychologische ontwenning. Dat leidt tot een gevoel van leegte, ongedurigheid, gemis. Het lichaam kan daar ook wel op reageren door alerter te zijn, wat inderdaad kan leiden tot een verhoogde bloeddruk en zweten.’

Ook professor orthopedagogiek Wouter Vanderplasschen (UGent) benadrukt dat er een verschil is tussen lichamelijke afhankelijkheid – bij drugs zoals alcohol en opiaten – en psychische afhankelijkheid. ‘Wie afkickt van een gedragsverslaving ervaart angst, spanning, gevoelens van depressie en stress, wat ook lichamelijke effecten kan hebben. Vergeet niet dat een smartphone ook een instrument kan zijn dat toegang biedt tot andere verslavingen, zoals gamen en gokken. Als dat wordt afgepakt, kan nog extra stress ontstaan. In de DSM-5, het meest gebruikte naslagwerk in de psychiatrie, is smartphoneverslaving niet opgenomen. Maar experts zijn het er wel over eens dat er sprake kan zijn van een verslaving als iemand geen controle meer heeft over het gebruik van zijn smartphone én dat een negatieve impact heeft op diens functioneren. Beide zaken doorbreken is een moeilijk proces van ontwenning, waarbij inderdaad psychologische en lichamelijke stress hoort.’