Factcheck: om het norovirus te vermijden, is water en zeep doeltreffender dan alcoholgel

© Sarah Yu Zeebroek

‘Handenalcohol blijkt een stuk minder effectief te zijn tegen het norovirus dan het wassen van de handen met water en zeep’, zo lazen we op de website van Magriet. Volgens experts zijn ‘naakte virussen’ zoals het norovirus inderdaad moeilijker te desinfecteren. We beoordelen de stelling als waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op de website van het Nederlandse Margriet lazen we een artikel over het norovirus, dat buikgriep veroorzaakt. Om besmetting te voorkomen, is het belangrijk om de handen grondig te wassen, zo klinkt het. Handenalcohol ‘blijkt een stuk minder effectief te zijn dan het wassen van de handen met water en zeep. Je kunt handenalcohol dus als extra desinfectie gebruiken, maar niet ter vervanging van het wassen van je handen.’

Volgens prof. klinische biologie Isabel Leroux-Roels, medisch diensthoofd Infectiepreventie in het UZ Gent, is handenalcohol inderdaad minder doeltreffend tegen het norovirus. ‘Binnen de virussen heb je twee grote categorieën: enerzijds de virussen met een envelop of “jasje” van lipiden of vetten, die je makkelijk kunt doden met alcohol. Bekende voorbeelden zijn het griep- en coronavirus.

Anderzijds heb je de naakte virussen, die veel resistenter zijn, zoals het norovirus en het hepatitis A-virus. Die virussen komen meestal via de mond het lichaam binnen en moeten dus de passage doorheen de zure maag overleven, waarna ze vooral maag-darminfecties veroorzaken, met diarree en braken als symptomen. Alcohol kan die naakte virussen minder doeltreffend doden. Al gebruiken we in het ziekenhuis wel preparaten met hogere dosissen alcohol, die het norovirus wél kunnen bestrijden.’

‘Levende bacteriën kun je heel makkelijk doden met alcoholgel, maar andere pathogenen, zoals schimmels en sporen, zijn veel moeilijker te behandelen.’

Wie thuis te maken krijgt met buikgriep, kan het best zo veel mogelijk én zeer grondig de handen wassen met water en zeep. ‘Op die manier verwijder je de virusdeeltjes mechanisch: je wrijft en spoelt ze weg met water.

‘Bij felle blootstelling, als je bijvoorbeeld het braaksel van een besmet persoon hebt aangeraakt, zal je door één keer te wassen niet alle virusdeeltjes verwijderen. Dan kun je het best twee keer de handen wassen. Of eerst wassen en vervolgens desinfecteren met een alcoholgel die werkt tegen naakte virussen. Hierover kan de apotheker je zeker informeren. Kies trouwens ook altijd voor vloeibare zeep, want op een blok zeep kunnen virussen blijven leven.’

En wat met andere ziektemakers? ‘Levende bacteriën kun je heel makkelijk doden met alcoholgel, maar andere pathogenen, zoals schimmels en sporen, zijn veel moeilijker te behandelen.’

Ook professor Steven Van Gucht, viroloog bij Sciensano, legt uit dat naakte virussen, zoals het norovirus, inderdaad veel resistenter zijn, waardoor je een deel ervan erg moeilijk kunt inactiveren met ethanol. ‘Alcohol is een goede ontvetter, waardoor de virussen met een vet-envelop er logischerwijs erg gevoelig voor zijn. Bij de naakte virussen is het beter om de virusdeeltjes mechanisch te verwijderen, door goed te wassen met water en zeep. Dat is zeer doeltreffend, al moet je wel voldoende lang en volledig schrobben en nadien goed afspoelen.

‘Alcoholgels zijn handig omdat je ze zonder water kunt gebruiken en altijd kunt meenemen. Ideaal als je bijvoorbeeld de trein hebt genomen en je handen wilt desinfecteren. Maar thuis blijft het – zeker na een toiletbezoek en voor het eten – altijd belangrijk om je handen goed te wassen.’

Is het waar?

Volgens experts klopt het dat je ‘naakte virussen’ zoals het norovirus moeilijker kunt desinfecteren met alcoholgel, waardoor wassen met water en zeep cruciaal is. We beoordelen de stelling als waar.

Bronnen

 In het artikel vindt u links naar alle gebruikte bronnen.

Bovendien werd voor deze factcheck contact opgenomen met de volgende mensen:

Telefoongesprek en mailverkeer met Isabel Leroux-Roels (UZ Gent), 20-21 januari 2025

 Mailverkeer met Steven Van Gucht (Sciensano), 20-21 januari 2025

 Alle bronnen werden laatst geraadpleegd op 22 januari 2025.

Partner Content