Factcheck: Oekraïens winkelcentrum excuseerde zich in 2019 voor hakenkruis na vermeende computerhack

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een foto van een swastika in de hal van een Oekraïens winkelcentrum. Het beeld is echt maar niet recent. Het komt uit een video van februari 2019, en toont een trap met LED-lichtjes die tot een nazivlag zijn georkestreerd. Het winkelcentrum excuseerde zich voor het voorval, dat het gevolg was van een hacking van hun computersysteem.

Op 28 februari post een Nederlandse vrouw een foto van wat ze ‘een winkelcentrum in Oekraïne’ noemt met daarop in het midden van de gang een hakenkruis over de trap gedrapeerd. ‘Gewoon een winkelcentrum in Oekraïne met een bekend logo! Niks aan de hand toch?,’ schrijft de vrouw in het bijschrift. ‘EU is Nazi Duitsland. Duitsland heeft 40/45 niet verloren!’ reageert een persoon. De post wordt 3200 keer gezien.

De video past in het narratief dat Oekraïne een ‘nazistaat’ zou zijn. Toen Russisch president Vladimir Poetin op 24 februari bekendmaakte dat het Russische leger Oekraïne zou binnenvallen, verklaarde hij dat hij het land wilde ‘denazificeren en demilitariseren‘. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne hebben verschillende internationale factcheckorganisaties foto’s met nazisymbolen geverifieerd. Zo voerde het Spaanse factcheckcollectief Maldita een factcheck uit op een foto van de Oekraïense president Volodimir Zelenski, die een blauwgeel t-shirt vasthoudt met daarop een hakenkruis. De foto bleek getrukeerd.

De foto van het winkelcentrum die hier voorligt, past in hetzelfde narratief dat Poetin gebruikt om zijn oorlog te rechtvaardigen. Gaat het hier om een echt beeld?

We nemen een screenshot van de foto en laden dat op bij Google Afbeeldingen. Als resultaat krijgen we enkele tweets te zien, met de hashtag horodok. Gorodok gallery is inderdaad een winkelcentrum in de Oekraïense hoofdstad Kiev.

De foto blijkt een screenshot te zijn uit een video, die ongeveer 25 seconden duurt (hier gearchiveerd). In de video zien we dat de nazivlag wordt getoond op een LED-trap, een trap die ook een videoscherm vormt.

Via Google Maps zoeken we foto’s op van het winkelcentrum. We vinden een foto terug, met daarop de trap en aan beide kanten een roltrap. Dat is een aanwijzing dat de video inderdaad in dat winkelcentrum werd opgenomen.

We typen ‘Gorodok shopping center swastika’ in Google. Zo komen we terecht op een artikel van de Israëlische krant Haaretz en een van de Israëlische krant The Times of Israel. In beide artikels wordt gelinkt naar een tweet van Eduard Dolinsky, de directeur van het Oekraïense Joodse Comité, die de video postte op maandag 18 februari 2019. Aan The Times of Israel verklaarde hij dat een shopper de beelden vastlegde, zaterdagavond 16 februari 2019.

We zoeken de Facebookpagina van het winkelcentrum op en vinden een Facebookpost terug die dateert van 18 februari 2019 (hier gearchiveerd).

In de post verontschuldigt het winkelcentrum zich ‘voor de situatie die zich afgelopen weekend op de LED-trap van ons winkelcentrum voordeed. Ons computersysteem werd gehackt door een cyberaanval (…). De administratie en het personeel hebben niets te maken met de informatie die werd gepost op de LED-trap en steunen dergelijke acties geenszins. Of de daders al dan niet gevat werden, zijn we niet te weten gekomen. In een brief, gedateerd op aan de Israëlische krant The Jerusalem Post verklaarde de Oekraïense ambassadeur voor Israël Hennadii Nadolenko dat de hacking deel uitmaakte van een ‘Russische hybride informatieoorlog’.